Bảo vệ vườn cây ăn trái trong mùa lũ

Ở vùng trũng Đồng Tháp Mười, mùa lũ từ lâu đã trở thành một phần của cuộc sống. Nước về, ngoài mang theo phù sa, cá, tôm, còn có thể gây ngập úng, thiệt hại vườn cây ăn trái. Hiểu rõ quy luật ấy, nông dân không chờ nước đến mới lo mà đã chủ động gia cố bờ bao, khơi thông mương thoát, chuẩn bị máy bơm từ sớm để bảo vệ vườn cây. Sự chủ động ấy giúp nông dân vững vàng trước những con nước bất thường, giữ cho vườn cây vẫn xanh tốt, trĩu quả ngay cả khi nước lũ bao quanh.

Chủ động ứng phó lũ

Những ngày đầu tháng 8, khi nước từ các nhánh sông và kênh rạch bắt đầu dâng lên, nhiều xã như Khánh Hưng, Hậu Thạnh, Nhơn Hòa Lập,... tỉnh Tây Ninh bước vào cao điểm triển khai giải pháp ứng phó lũ.

Năm nay, mực nước tuy chưa vượt đỉnh như một số năm trước nhưng diễn biến vẫn khá phức tạp. Chỉ cần một trận mưa lớn kéo dài, nước có thể nhanh chóng dâng cao và tràn vào các vườn cây ăn trái, nhất là diện tích nằm sát kênh, rạch chính.

Ở nhiều vườn, đây cũng là giai đoạn cây đang phát triển mạnh hoặc chuẩn bị thu hoạch. Chỉ cần vài ngày ngập úng, năng suất và chất lượng trái sẽ giảm sút nghiêm trọng. Vì vậy, từ hơn một tháng trước, nông dân đã gia cố bờ bao, khơi thông mương tiêu, kiểm tra máy bơm, chuẩn bị nhiên liệu,... để bảo vệ thành quả sản xuất.

Ông Lê Hoài (ngụ ấp Huỳnh Thơ, xã Hậu Thạnh) chia sẻ: “Sống ở Đồng Tháp Mười thì năm nào cũng đối mặt với lũ. Muốn giữ được vườn cây, nông dân chủ động gia cố đê bao chắc chắn, chuẩn bị mô-tơ, máy bơm chống úng. Nếu chờ đến khi nước vào mới lo thì rất khó trở tay”.

Gia đình ông Hoài trồng nhiều loại cây, trong đó sầu riêng cho thu nhập chính. Đây là loại cây có giá trị cao nhưng lại “khó tính” với điều kiện ngập úng. Chỉ cần ngập rễ vài ngày, cây có thể chết hoặc suy giảm sức sinh trưởng. Vì vậy, ngay từ đầu mùa mưa, ông đã đắp cao bờ bao, bảo dưỡng máy bơm để sẵn sàng vận hành bất cứ lúc nào.

Cũng tại xã Hậu Thạnh, anh Nguyễn Văn Chiến chọn cách đầu tư bờ bao riêng để bảo vệ hơn 0,7ha dừa Mã Lai, thay vì phụ thuộc vào hệ thống chung. Mô hình này giúp anh kiểm soát mực nước trong vườn tốt hơn, giảm rủi ro khi có mưa lũ bất ngờ.

Anh Chiến cho biết: “Tôi làm riêng, ban đầu khá tốn kém nhưng yên tâm về sau. Mùa nắng thì không cần bơm; còn khi mưa lớn, nước dâng, tôi chủ động bơm ra ngay, không sợ trạm bơm chung bị quá tải”.

Tại xã Nhơn Hòa Lập, hệ thống đê bao lửng và trạm bơm tập trung đã phát huy hiệu quả, nhiều vườn cây tránh được nguy cơ ngập úng.

Ông Đoàn Văn Hai (ngụ ấp Bằng Lăng) phấn khởi cho biết: “Nhờ có đê bao và trạm bơm nên vườn mít và sầu riêng của tôi vẫn phát triển tốt, không lo bị nước tràn”.

Cùng ấp, anh Nguyễn Thanh Dũng lại chú trọng việc sử dụng nguồn nước tưới và tiêu úng hợp lý. Anh Dũng nói: “Trong đê bao, tôi luôn chuẩn bị máy bơm để khi mưa xuống là tiêu nước nhanh, tránh ngập rễ mít. Còn mùa nắng thì bơm nước sạch từ ngoài vào để cây phát triển tốt và cho trái ngon hơn”.

Những nhà vườn quy mô lớn ở xã Khánh Hưng cũng chủ động ứng phó với mùa bão, lũ. Ông Dương Văn Cà Tha (ngụ ấp Cả Trốt), có 19ha cây ăn trái, cho biết: “Đê bao xung quanh được gia cố đầy đủ, mương tưới tiêu thông suốt. Khi mưa lớn thì có máy bơm hút nước ra ngay, bảo đảm an toàn cho vườn”.

Chính quyền đồng hành cùng nông dân

Chính quyền các địa phương cũng tăng cường kiểm tra, giám sát và hướng dẫn phòng, chống ngập úng. Phó Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam kiêm Chủ tịch Hội Nông dân xã Khánh Hưng Lê Quốc Bổn cho biết: “Chúng tôi thường xuyên kiểm tra các tuyến đê bao, nhắc nhở người dân gia cố đoạn xung yếu; chuẩn bị phương án bơm tiêu khi mưa lớn kéo dài. Các thông tin dự báo, cảnh báo mực nước cũng được phát nhanh qua loa truyền thanh và nhóm Zalo để nông dân kịp thời ứng phó”.

Theo Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, năm 2025, lũ tại sông Mê Kông và đầu nguồn sông Cửu Long đang lên nhanh, đỉnh lũ tháng 8 tại trạm Tân Châu có thể đạt 3,2m.

Ở Tây Ninh, đỉnh lũ chính vụ có thể gần 3m tại một số khu vực, đe dọa hơn 1.800ha cây ăn trái nằm trong ô bao có nguy cơ mất an toàn, nhất là khi triều cường cuối tháng 9, đầu tháng 10 trùng với lũ lớn.

Để thích ứng lâu dài, tỉnh đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: nâng cấp hệ thống thủy lợi, cải tạo ô bao kiểm soát lũ, khuyến khích mô hình vườn cao ráo, trồng xen giống cây chịu ngập, áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững. Bên cạnh đó, mạng lưới tiêu thụ ổn định được xây dựng giúp người dân yên tâm sản xuất.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cơ quan kỹ thuật và nông dân là chìa khóa để các giải pháp này phát huy hiệu quả. Việc duy trì đê bao, máy bơm, mương thoát nước, kết hợp dự báo mưa, lũ và quản lý nguồn nước khoa học sẽ tạo thành “vòng tuần hoàn an toàn”, vừa bảo vệ vườn cây, vừa nâng cao khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Mùa lũ ở Đồng Tháp Mười sẽ còn tiếp diễn, nhưng với tinh thần chủ động, kiên trì của nông dân cùng sự đồng hành của ngành chức năng, những vườn cây ăn trái xanh tốt sẽ tiếp tục vươn mình trên vùng đất trũng, cho những mùa quả ngọt./.