Cần bao nhiêu người tiêm vaccine Covid-19 để đạt được miễn dịch cộng đồng?

Trong những ngày đầu của đại dịch Covid-19, các nhà dịch tễ học ước tính rằng, để đạt được miễn dịch cộng đồng, Mỹ sẽ cần khoảng 2/3 dân số tiêm vaccine. Hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng con số trên chắc chắn vẫn còn quá thấp.

“Nếu thực sự muốn đạt được miễn dịch cộng đồng, khi mà có thể tạo nên một lớp bảo vệ cho toàn bộ đất nước, chúng ta cần khoảng 75 – 85% dân số tiêm vaccine. Tôi muốn khẳng định rằng thậm chí con số này phải tiệm cận 85%”, Tiến sĩ Anthony Fauci, quan chức về bệnh truyền nhiễm hàng đầu nước Mỹ nhận định với báo giới tuần trước.

Câu hỏi về việc có bao nhiêu người cần được tiêm vaccine để đạt được miễn dịch cộng đồng là một vấn đề vô cùng quan trọng với các chính phủ khi thế giới bước vào chiến dịch tiêm chủng lớn nhất trong hàng thập kỷ.

Nếu có quá ít người được tiêm vaccine, virus sẽ tiếp tục tìm ra những vật chủ mới để lây nhiễm và tiếp tục gây sức ép lên hệ thống y tế, trì hoãn việc khôi phục nền kinh tế, bắt buộc phải thực hiện giãn cách xã hội và có nguy cơ khiến số ca mắc tăng vọt trở lại nếu vaccine mất dần hiệu quả qua thời gian.

Những thách thức đáng kể

Dù vậy, bất kể ngưỡng đạt được miễn dịch cộng đồng là bao nhiêu thì các quan chức y tế công cộng cũng phải đối mặt với một thách thức đáng kể.

Một cuộc khảo sát hồi đầu tháng 12 từ AP và Trung tâm Nghiên cứu Quan hệ Công chúng NORC cho thấy chỉ 46% người trưởng thành Mỹ có kế hoạch tiêm vaccine trong khi 26% số người được hỏi từ chối tiêm vaccine và 27% vẫn chưa quyết định.

Một nhóm các nhà nghiên cứu cũng cho biết, các thông điệp chống tiêm vaccine trên mạng xã hội đã tăng gấp 3 lần kể từ khi đại dịch Covid-19 bắt đầu bùng phát.

Một trở ngại đặc biệt nữa nằm ở việc tiêm vaccine cho trẻ em và thanh thiếu niên, nhóm đối tượng không bị ảnh hưởng mạnh bởi đại dịch Covid-19. Dù vậy, thành phần chiếm 22% dân số Mỹ này lại có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với bất kỳ nỗ lực nào để đạt được miễn dịch cộng đồng cũng như quay lại cuộc sống bình thường.

Khi các nhà dịch tễ học lần đầu tiên xây dựng mô hình tính toán việc có bao nhiêu người cần tiêm vaccine để khiến virus SARS-CoV-2 biến mất, họ đã so sánh xu hướng lây lan của dịch bệnh này thời kỳ đầu với những xu hướng của các đại dịch cúm khác gần đây.

Các nhà khoa học cho biết, virus SARS-CoV-2 có thời gian ủ bệnh lâu hơn, tỷ lệ lây lan tiền triệu chứng lớn hơn và khả năng lây nhiễm cao hơn, đồng thời ước tính rằng đại dịch Covid-19 có thể sẽ kéo dài từ 18 – 24 tháng.

“Đại dịch này sẽ chưa thể dừng lại cho tới khi 60 – 70% dân số miễn dịch”, báo cáo của các chuyên gia bệnh truyền nhiễm xuất bản hồi tháng 4/2020 cho hay.

Có 2 con đường để đạt được miễn dịch: đó là mắc bệnh rồi hồi phục và tiêm vaccine. Dù vậy, không có điều gì được đảm bảo trong cả 2 khả năng trên.

Dựa trên dữ liệu từ các cuộc thử nghiệm lâm sàng, 2 loại vaccine được thông qua để sử dụng ở Mỹ là Pfizer và Moderna rất hiệu quả nhưng vẫn có điểm chưa hoàn hảo, đó là ngưỡng để đạt miễn dịch cộng đồng là 74%.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết thậm chí cả như vậy thì tính toán trên vẫn quá đơn giản.

“Những con số này rất hữu ích trong phòng thí nghiệm nhưng chúng không thể chỉ rõ đâu là cách chúng ta có thể kiểm soát virus SARS-CoV-2 hoặc những tác động của nó”, nhà dịch tễ học của Đại học Harvard Marc Lipsitch cho hay.

Nhiều nhân tố cần được xem xét trong tình huống này. Nếu virus SARS-CoV-2 trở nên dễ lây nhiễm hơn, ngưỡng của miễn dịch cộng đồng cũng sẽ tăng lên.

Các mục tiêu miễn dịch cộng đồng tùy từng khu vực cũng có sự khác biệt. Ở những nơi dân cư thưa thớt, nơi mà mọi người tuân thủ nghiêm ngặt giãn cách xã hội, sẽ có ít người phải tiêm vaccine hơn.

Bên cạnh đó, bản thân vaccine cũng là một nhân tố quyết định tỷ lệ miễn dịch cộng đồng ở một khu vực là bao nhiêu. Các loại vaccine được thông qua đều dựa trên các cuộc thử nghiệm lâm sàng nhanh chóng, khi mà những người được tiêm vaccine không có các triệu chứng mắc Covid-19, do đó, không thực sự quyết định được liệu vaccine có thực sự ngăn virus xâm nhập vào con người hoặc lây lan từ người này sang người khác hay không.

Khả năng ngăn cản sự lây nhiễm của vaccine Covid-19 là một vấn đề quan trọng để tính toán miễn dịch cộng đồng. Ở một viễn cảnh xấu hơn, vaccine sẽ có rất ít hiệu quả trong việc ngăn chặn sự lây nhiễm, do đó, miễn dịch cộng đồng sẽ không thể đạt được chỉ thông qua việc tiêm vacicne.

Việc đạt được miễn dịch cộng đồng không chỉ phụ thuộc vào việc có bao nhiêu người được tiêm vaccine mà còn phụ thuộc vào việc những người đó ở đâu. Việc tiêm vaccine cho những người có nhiều nguy cơ lây nhiễm nhất – chẳng hạn như những người sống và làm việc ở những nơi đông đúc, sẽ phải thực hiện với quy mô lớn hơn để kiểm soát dịch bệnh, so với việc tiêm vaccine cho những người ở những nơi xa xôi hoặc biệt lập.

Với những điều còn chưa được giải mã, ông Fauci đã đưa ra ước tính tỷ lệ dân số cần tiêm vaccine để đạt được miễn dịch cộng đồng là 85%, đồng thời khẳng định con số này thậm chí có thể còn cao hơn.

Điều gì xảy ra nếu không đạt được miễn dịch cộng đồng?

Cái giá của việc không đạt được miễn dịch cộng đồng là rất đáng kể. Nếu virus SARS-CoV-2 tiếp tục lan rộng, thậm chí một vài người được tiêm vaccine cũng sẽ mắc Covid-19. Các bệnh viện sẽ tiếp tục đối mặt với số ca mắc tăng vọt, cạn kiệt nguồn lực và phải phân tán nhân lực điều trị các bệnh lý nền như tim mạch, đột quỵ và một số bệnh nguy cấp khác.

Trong khi đó, chất lượng cuộc sống nói chung của chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng. Các trường học, văn phòng và nhà hàng vẫn phải đóng cửa thậm chí cả khi mọi người đã được tiêm vaccine.

Các chuyên gia cho biết, cho tới khi virus SARS-CoV-2 lây lan ở mức độ thấp và tiến gần đến tỷ lệ bằng 0 thì việc duy trì giãn cách xã hội cũng như đeo khẩu trang là các biện pháp cần phải duy trì.

Câu trả lời cuối cùng cho câu hỏi, bao nhiêu người cần tiêm vaccine để đạt được miễn dịch cộng đồng vẫn chưa thể đưa ra. Trên thực tế, ngoại trừ dịch bệnh đậu mùa, không có loại virus nào lây lan ở con người được xóa sổ hoàn toàn. Các chuyên gia y tế vẫn đang đối phó với bệnh bại liệt trong hàng thập kỷ, mà gần đây là tại các khu vực xảy ra xung đột – những nơi mà các chiến dịch tiêm vaccine bị gián đoạn.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, trong kỷ nguyên của toàn cầu hóa, miễn dịch cộng đồng phải được tính toán ở gần như mọi ngóc ngách của thế giới bởi dù dịch bệnh tồn tại ở bất kỳ nơi nào thì nó vẫn là mối đe dọa với mọi nơi trên Trái Đất.

“Tôi nghĩ chúng ta không thể xóa sổ hoàn toàn virus này. Trên thực tế, chúng ta phải chấp nhận việc này”, nhà dịch tễ học William Hanage nhận định.

“Tuy nhiên, chúng ta sẽ có thể tiến đến được thời điểm mà virus này không còn hủy hoại đáng kể cuộc sống của chúng ta, không gây nên số ca mắc tăng vọt khiến hệ thống y tế quá tải hoặc không gây ra tỷ lệ tử vong lớn nữa – đó là những điều mà chúng ta đang tìm kiếm để đạt được”./.