Cần xử lý nghiêm tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản

Sáng 27/5, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Phó Chủ tịch Quốc hội - Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp.

Tham gia đóng góp ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Long An đề nghị, cơ quan soạn thảo cân nhắc thêm việc bổ sung hình phạt chung thân không xét giảm án. Đây là hình phạt mới trong dự thảo.

Tuy nhiên đại biểu cho rằng, việc áp dụng hình phạt này chưa hẳn nhân văn hơn đối với hình phạt tử hình. Vì nếu bị tuyên án tử hình sẽ còn được quyền xin ân xá, đặc xá của Chủ tịch nước và có thể được giảm xuống chung thân, trong quá trình chấp hành án chung thân còn có được cơ hội để giảm án tiếp nếu chấp hành án tốt.

Trong khi đó, nếu bị áp dụng hình phạt chung thân không giảm án, nếu không được ân xá, đặc xá của Chủ tịch nước sẽ ở trong tù tới suốt đời. Vấn đề này sẽ tạo ra áp lực rất lớn đến tổ chức thi hành án, vì số lượng phạm nhân chấp hành án này chỉ có tăng lên mà không giảm. Mặt khác, những phạm nhân áp dụng hình phạt tù chung thân không xét giảm án khi bị ốm đau, hay mắc bệnh nan y cũng phải áp dụng chạy chữa, vẫn phải được chăm sóc như những tù nhân khác trong quá trình thi hành án.

Đại biểu Mỹ Dung cũng nêu thêm khả năng hình phạt tù chung thân không xét giảm án sẽ mất đi ý nghĩa, vì phạt tù là để giáo dục, cải huấn làm cho phạm nhân cảm thấy ăn năn, hối lỗi và có sự cải tạo tốt. Nhưng những người đã bị tuyên án chung thân không giảm án, họ hiểu rằng suốt cuộc đời phải ở trong tù, nên có thể sẽ phát sinh việc chống đối, quậy phá, không tham gia lao động, giả ốm đau hoặc phát sinh ý nghĩ, hành vi tiêu cực,… vì họ nghĩ có cải hối cũng không thể được hòa nhập, trở lại cuộc sống xã hội, hình phạt tù chung thân không xét giảm án lúc này đã mất đi ý nghĩa cải tạo trong trại giam.

Đối với việc bổ sung tội danh sử dụng trái phép chất ma túy tại Điều 256a, đại biểu Mỹ Dung cơ bản thống nhất dự thảo luật, bởi vì hiện nay, số lượng người nghiện ma túy chỉ áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính, nghĩa là đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và thực hiện giáo huấn, vừa cai nghiện, chữa bệnh, tính phòng ngừa, răn đe không cao.

Người nghiện đang trẻ hóa, số lượng người nghiện đang ngoài xã hội, trong cộng đồng là rất lớn, trong Tờ trình của Chính phủ đã có một thống kê với những số liệu cụ thể, thể hiện tỷ lệ người cai nghiện xong, bị tái nghiện trở lại cũng rất cao, vấn đề này cũng đã được đánh giá nhiều năm qua. Do đó, việc xử lý vi phạm hành chính đối với người nghiện ma túy đang khó khăn và hiệu quả chưa cao nên cần hình sự hóa đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

Tuy nhiên, đại biểu Mỹ Dung đề nghị, cần có lộ trình và nghiên cứu đánh giá để đưa quy định này vào bộ luật hình sự cho phù hợp, khả thi. Vì Quốc hội cũng đã thông qua Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020, Luật Phòng chống ma túy năm 2021, đặc biệt pháp luật hiện hành vẫn xác định người nghiện ma túy là người bệnh. Nếu dự thảo luật bổ sung tội sử dụng chất ma túy phạm thì phải sửa các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Phòng chống ma túy hiện hành nhằm đảm bảo sự thống nhất của hệ thống pháp luật và phù hợp với pháp luật quốc tế mà Việt Nam tham gia thành viên.

Về tội danh hủy hoại nguồn lợi thủy sản tại Điều 242: Luật hiện hành quy định người nào hủy hoại nguồn lợi thủy sản, nếu phạm tội mà giá trị bị hủy hoại từ 50 triệu trở lên hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính rồi thì mới bị xử lý hình sự. Theo đại biểu Mỹ Dung, cần sửa quy định hiện hành theo hướng hành vi vi phạm không nhất thiết phải có giá trị bị hủy hoại từ 50 triệu đồng, đã bị xử phạt vi phạm hành chính, thì mới xử lý hình sự vì hành vi hủy hoại nguồn lợi thủy sản có thể gây hậu quả nặng nề như hành vi dùng xuyệt điện để bắt cá, hậu quả là vô cùng nghiêm trọng. Khi dòng điện phóng xuống nước không chỉ giết chết các loài cá lớn mà còn hủy diệt toàn bộ sinh vật thủy sinh khác như cá nhỏ, tôm, cua, ốc, lươn, trứng cá, ấu trùng, sinh vật phù du và thực vật thủy sinh. Sự mất đi của các loài mắt xích quan trọng này trong chuỗi thức ăn sẽ gây mất cân bằng hệ sinh thái, ảnh hưởng lâu dài đến sự hồi phục của nguồn lợi thủy sản.

Ngoài ra hành vi này còn hủy hoại môi trường và đa dạng sinh học khi việc xuyệt điện ở các vùng nước cạn, đầm lầy, rừng ngập mặn, cửa sông làm hỏng các bãi đẻ trứng tự nhiên và môi trường sống tự nhiên của nhiều loài thủy sản quý hiếm. Tiềm ẩn nguy cơ tuyệt chủng các loài quý hiếm, loài thủy sản đặc hữu, có giá trị kinh tế cao và cần bảo tồn như cá hô, cá anh vũ, cá lăng, cá bống tượng,... Việc hủy hoại thủy sản cũng là làm suy giảm nguồn thực phẩm quan trọng cho cộng đồng.

Theo đại biểu Mỹ Dung thì hành vi này gây hậu quả rất lớn, nhưng ngay thời điểm hành vi xảy ra khó có thể  đo lường được thiệt hại, nguồn lợi thủy sản bị hủy hoại quy ra là bao nhiều tiền. Dẫn chứng là các vụ việc xảy ra ở các địa phương Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, các dòng sông rất đẹp nhưng bây giờ nhiều chỗ không còn tôm, cá nữa mà hành vi dùng xuyệt điện đánh bắt thủy sản vẫn diễn ra. Hành vi này cần được xử lý nghiêm minh và có sức răng đe cao trong thực tế.

Về hiệu lực thi hành, Dự kiến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, đại biểu Mỹ Dung đề nghị Cơ quan soạn thảo cân nhắc thêm. Vì theo đại biểu, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung 52 điều, bổ sung thêm tội danh mới, nâng mức hình phạt, cần phải có thời gian tuyên truyền, chuẩn bị các điều kiện triển khai, thực hiện.

Đồng thời, kể từ ngày 01/7 cũng là mốc thời gian cả nước bắt đầu thực hiện sắp xếp bộ máy nhà nước, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, với khối lượng công việc rất lớn. Do đó, đại biểu đề nghị quy định hiệu lực thi hành theo hướng rà soát lại: Đối với những quy định có lợi cho người phạm tội, cũng như những quy định để phục vụ cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy, thì sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7, còn những quy định khác sẽ có hiệu lực có thể từ ngày 01/10/2025 hoặc có hiệu lực từ 01/01/2026./.