COVID-19 phơi bày lỗ hổng hệ thống an sinh xã hội của châu Âu

Cứ đến mỗi mùa Giáng sinh, bà Ros Davie (50 tuổi) – một thợ mộc tự do – luôn bận rộn với những thiết kế sân khấu tổ chức các bữa tiệc và sự kiện. Tuy nhiên, năm nay, đại dịch COVID-19 đã tước đi công việc của bà. Bà Ros thất nghiệp từ tháng 3 và cho đến thời điểm hiện tại, bà vẫn đang phải sống tạm trong một khu nhà từ thiện dành cho người vô gia cư.

“Tôi hy vọng mọi điều sẽ trở nên tốt đẹp hơn… nhưng chúng ta lại mắc kẹt trong tình cảnh như thế này”, bà Ros chia sẻ với CNN. Kể từ khi không còn làm việc, bà Ros hoàn toàn phải phụ thuộc vào khoản trợ cấp ít ỏi, chỉ 400 bảng Anh/tháng (khoảng 12,2 triệu đồng).

Theo CNN, đại dịch COVID-19 đã phơi bày những lỗ hổng trong hệ thống an sinh xã hội của châu Âu vốn thường được coi là đạt tiêu chuẩn vàng. Trong khi nhiều quốc gia đã triển khai các chương trình hỗ trợ cho những người lao động bị ảnh hưởng do đại dịch, một bộ phận người dân vẫn rơi vào tình cảnh khó khăn. Những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất là nhóm lao động có thu nhập thấp, những người không có việc làm ổn định, người trẻ, phụ nữ và các nhóm dân tộc thiểu số.

“Một số hệ thống an sinh xã hội ở châu Âu mở rộng hơn, tiến bộ hơn so với hệ thống ở Mỹ. Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, các chương trình do chính phủ hỗ trợ đã giúp nhiều nước châu Âu tránh tình trạng sa thải hàng loạt. Nhưng tôi nghĩ trong nền kinh tế đại dịch, cú sốc này lớn đến mức chúng áp đảo các hệ thống”, Michael Spence – người từng đoạt giải Nobel và là cựu trưởng khoa kinh doanh của Đại học Stanford – nhận định.

Vào tháng 10/2020, tỷ lệ thất nghiệp ở Liên minh châu Âu (EU) tăng 2,18 triệu người so với cùng thời điểm năm ngoái, từ mức 6,6% lên 7,6%. Theo Văn phòng Thống kê Quốc gia, 782.000 người đã mất việc từ tháng 3 đến tháng 10.

Theo Mike Brewer – nhà kinh tế học tại Resolution Foundation, một tổ chức tư vấn của Anh nhằm xóa bỏ sự bất bình đẳng, các hệ thống an sinh xã hội ở nhiều quốc gia đã không thể đối phó được với đợt khủng hoảng y tế năm qua.

Tại các nước, vì những người lao động tự do và lao động bán thời gian vốn dĩ đã có ít quyền lợi trong các hệ thống an sinh xã hội tiền khủng hoảng, nên khi xảy ra sự cố, nhiều chính phủ đã phải đưa ra các biện pháp hỗ trợ khẩn cấp. Tuy nhiên, ngay cả những chương trình này cũng không hiệu quả.

Vương quốc Anh đã triển khai chương trình sa thải nhân viên tạm thời. Khi tham gia chương trình này, người lao động mặc dù tạm dừng làm việc nhưng họ vẫn giữ được công việc của mình. Tuy nhiên, nhiều người lao động tự do hoặc làm việc theo hợp đồng, theo giờ lại không đủ điều kiện để hưởng chế độ này. Nhà kinh tế Brewer lý giải: “Các chương trình được thiết kế vội vàng. Khi đại dịch kéo dài, các lỗ hổng ngày càng rõ và xuất hiện nhiều vấn đề hơn”.

Khách sạn, các chuỗi cửa hàng bán lẻ và cơ sở giải trí bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong thời kỳ bùng phát dịch bệnh. Và chính đây là các lĩnh vực mà phần lớn người lao động là những người trẻ với hợp đồng không chính thức hoặc làm việc bán thời gian.

Tác động bất đối xứng đối với nhóm lao động trên cùng với sự thiếu hỗ trợ của chính phủ đồng nghĩa với tình trạng khoảng cách giàu nghèo ngày càng gia tăng. Các gia đình có thu nhập thấp có nhiều khả năng mất việc làm và cạn kiệt tiền tiết kiệm, trong khi những hộ có thu nhập cao hơn thì lại được đảm bảo công việc và tiết kiệm nhiều hơn khi chi tiêu ít hơn.

Quán cafe đóng cửa trên Quảng trường Vittorio Veneto ở Turin (Italy) tháng 11/2020. Ảnh: CNN