Khi Nam Á trở thành tâm dịch

Là một trong những nước nghèo nhất thế giới, Nepal bị đại dịch tấn công khi vẫn đang chìm trong những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng sau thảm họa động đất năm 2015. Hiện 44% cơ sở chăm sóc y tế tại đây bị hư hỏng sau động đất vẫn chưa được tái thiết, hơn 70% dân số phải kiếm sống bằng những công việc không chính thức nên không được tiếp cận với mạng lưới an sinh xã hội. Từ năm 2015, đã có thêm 700.000 người Nepal rơi vào ngưỡng nghèo đói. Tình trạng mật độ dân cư đông đúc, tỷ lệ người suy dinh dưỡng và không có thu nhập là những yếu tố làm gia tăng nguy cơ dễ mắc COVID-19 hơn và khiến việc được chăm sóc y tế gần như là không thể. Dù Nepal đã tăng cường kiểm soát biên giới và áp đặt phong tỏa ở những vùng bị ảnh hưởng nặng nề của dịch, trong đó có thủ đô Kathmandu, nhưng giới chuyên gia lo ngại chừng đó cũng chưa đủ để kiềm chế virus đang lây lan nhanh như một cơn gió từ thung lũng Kathmandu đến tận chân núi Everest.

Trong khi đó, quần đảo Maldives có nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào du lịch nên đã mở cửa biên giới trở lại cho khách du lịch quốc tế từ tháng 7/2020 sau 3 tháng phong tỏa, trở thành quốc gia đầu tiên hoan nghênh du khách nước ngoài giữa lúc đại dịch vẫn đang hoành hành mạnh trên thế giới. Đến khi các nước láng giềng khác của Ấn Độ đã bắt đầu đóng cửa biên giới và áp đặt lệnh cấm đi lại, các khu nghỉ dưỡng ở Maldives vẫn chào đón các ngôi sao Bollywood và các công dân Ấn Độ muốn đến đảo quốc này để tránh cuộc khủng hoảng dịch trong nước. Hậu quả là đầu tháng 5, Trung tâm Tình trạng khẩn cấp y tế (HEOC) Maldives cho biết số ca nhập viện đã tăng gấp 3 lần chỉ trong vài ngày và biến thể mới của virus có thể đã xâm nhập đảo quốc.

Tại Sri Lanka, những ngày đầu tháng 5, số ca nhiễm mới trong ngày đã nhanh chóng vượt đỉnh của làn sóng thứ nhất hồi tháng 2. Bộ trưởng Y tế Pavithra Wanniarachchi thừa nhận đây là hậu quả của những cuộc tụ tập đông người trong dịp năm mới của nước này (vào ngày 13-14/4), khi nhiều người cùng xuống đường ăn mừng và đi mua sắm.

Tại Pakistan, trường học và nhà hàng đều đã phải đóng cửa, các cửa hiệu cũng rút ngắn thời gian hoạt động và quân đội đã được triển khai để ứng phó với dịch. Nhưng hằng đêm, từng nhóm tín đồ Hồi giáo mộ đạo vẫn ùn ùn tới các đền thờ trên khắp đất nước để cầu nguyện, dù nhà chức trách Pakistan đã siết chặt các biện pháp hạn chế và cấm đi lại trong dịp lễ Eid al-Fitr đánh dấu kết thúc tháng lễ Ramadan. Pakistan đã ghi nhận hơn 861.000 ca nhiễm và gần 19.000 ca tử vong, nhưng hệ thống xét nghiệm ở nước này rất hạn chế trong khi các cơ sở hạ tầng chăm sóc sức khỏe khá xập xệ, khiến giới chuyên gia cảnh báo dịch có thể còn tồi tệ hơn nhiều.

Là nơi cư trú của một nửa số người nghèo trên thế giới, các nước Nam Á thiếu cơ sở chăm sóc sức khỏe công phù hợp và càng khan hiếm vật tư y tế cần thiết khi bùng phát đại dịch như hiện nay. Các nước trong khu vực đều phụ thuộc vào Ấn Độ, quốc gia lớn nhất Nam Á, về thiết bị y tế và đặc biệt là vaccine. Tuy nhiên, Ấn Độ cũng đang lâm vào tình trạng thiếu hụt trầm trọng cả hai sản phẩm chống dịch trên. Tỷ lệ tiêm phòng rất thấp hiện nay tại Nam Á là một trong những nguyên nhân khiến virus lây lan “ngoài tầm kiểm soát”. Theo số liệu của UNICEF, ở hầu hết các nước trong khu vực, chưa đến 1/10 dân số được tiêm phòng. Hiện khoảng 1,7 triệu trong gần 30 triệu dân Nepal mới được tiêm vaccine AstraZeneca mũi đầu tiên. Trong số ấy, có 380 nghìn người được tiêm mũi thứ hai.

Một điều đáng lo ngại nữa là đầu tư cho y tế công cộng ở phần lớn các quốc gia vẫn còn ở mức rất khiêm tốn. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), năm 2017, Sri Lanka đầu tư khoảng 2% GDP cho y tế công cộng, Bangladesh ở mức 2,27% GDP , con số này ở Pakistan là 2,9% và 3,19% ở Bhutan, trong khi Mỹ là 17,06%, Áo là 10,4%, Brazil 9,47%. Do hạn chế đầu tư cho y tế nên phần lớn các quốc gia Nam Á đều “tơi tả” trong đại dịch. Đơn cử như Nepal có khoảng 1.600 giường bệnh điều trị tích cực và chưa đầy 600 máy thở, trung bình 0,7 bác sĩ sẽ chăm sóc cho 100.000 nghìn người. Sri Lanka, với tỷ lệ 3,6 giường bệnh cho mỗi 1.000 dân và 1.200 người dân mới có 1 bác sỹ, đã nhanh chóng rơi vào tình trạng quá tải vì đại dịch.

Hỏa táng bệnh nhân tử vong do COVID-19 tại Kathmandu, Nepal. Ảnh: THX/TTXVN