Kiểm toán hợp tác về nguồn nước Mê Công vì phát triển bền vững

Xin Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết về những động lực giúp các cơ quan kiểm toán sớm thống nhất và đi đến ký kết Tuyên bố cam kết kèm theo Điều khoản tham chiếu cuộc kiểm toán này?

Trước hết, phải khẳng định rằng nhiều thập kỷ qua, các cuộc kiểm toán hợp tác đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của Tổ chức quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) với sự hỗ trợ từ Cơ quan Sáng kiến phát triển INTOSAI (IDI). Thông qua đó, các Cơ quan Kiểm toán tối cao (SAI) có thể trao đổi kinh nghiệm và các thông lệ kiểm toán tốt nhất để nâng cao năng lực hoạt động. Mô hình kiểm toán hợp tác là xu hướng đang phát triển tại các khu vực, trong đó có châu Á.

Trong Tuyên bố Hà Nội tại Đại hội Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) lần thứ 14 với chủ đề Kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững đã chú trọng 2 nội dung quan trọng: kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững; kiểm toán các mục tiêu phát triển bền vững. Vì vậy, một trong những hoạt động quan trọng do Nhóm công tác về Kiểm toán môi trường của Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á phụ trách và đưa vào Kế hoạch hành động giai đoạn 2020-2022 là cuộc kiểm toán hợp tác về môi trường của các Cơ quan Kiểm toán tối cao thành viên thuộc khu vực Đông Nam Á giai đoạn 2020-2021 nhằm thúc đẩy vai trò của các Cơ quan Kiểm toán tối cao trong việc thực hiện thành công Chương trình nghị sự đến năm 2030 của Liên hợp quốc về phát triển bền vững.

Với vai trò là Chủ tịch của Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á nhiệm kỳ 2018-2020, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam nhận thức rõ tình trạng biến đổi khí hậu, nước biển dâng cao, hạn hán… Việc gia tăng xây dựng thủy điện ở thượng nguồn và các tác động tiêu cực của môi trường ảnh hưởng tiêu cực đến dòng sông Mê Công; tác động đến cuộc sống dân sinh của của hàng trăm triệu dân của 6 quốc gia có dòng sông Mê Công chảy qua, đặc biệt là những quốc gia ở hạ lưu. Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã đưa ra sáng kiến khởi xướng cuộc kiểm toán việc quản lý nước của lưu vực sông Mê Công giữa các Cơ quan Kiểm toán tối cao thành viên Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á thuộc khu vực Đông Nam Á, nhằm cảnh báo và kiến nghị các quốc gia phải có trách nhiệm đối với việc quản lý nước sông Mê Công phục vụ cho việc phát triển bền vững của các quốc gia liên quan đến dòng sông Mê Công.

Trên cơ sở tham vấn các bên liên quan, các Cơ quan Kiểm toán tối cao đã đi đến thống nhất lựa chọn chủ đề của cuộc kiểm toán hợp tác “Kiểm toán việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công gắn với thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững”. Tháng 7/2020, Cuộc họp Ban điều hành Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á lần thứ 55 tại Hà Nội đã chính thức thông qua dự án triển khai cuộc kiểm toán hợp tác với sự tham gia của ba cơ quan kiểm toán Việt Nam, Myanmar và Thái Lan, có sự hỗ trợ kỹ thuật, chuyên môn của chuyên gia đến từ Quỹ Kiểm toán và Trách nhiệm giải trình Canada (CAAF), Ngân hàng Thế giới (WB), Kiểm toán Nhà nước Indonesia, Kiểm toán Nhà nước Malaysia.

Để thống nhất triển khai cuộc kiểm toán hợp tác trên, các bên tham gia cùng xây dựng, ký kết Tuyên bố cam kết và Điều khoản tham chiếu. Đây là bản thỏa thuận chung để xác nhận sự hợp tác giữa Kiểm toán Nhà nước Việt Nam với Kiểm toán Nhà nước Myanmar, Kiểm toán Nhà nước Thái Lan và mối quan hệ phối hợp giữa các bên tham gia cuộc kiểm toán.

Xin Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết những nội dung chính của các Điều khoản tham chiếu?

Theo các Điều khoản tham chiếu, ba Cơ quan Kiểm toán tối cao Việt Nam, Thái Lan và Myamar thống nhất những nguyên tắc chung về mục tiêu, nội dung, tiêu chí, phạm vi, cơ chế phối hợp; kế hoạch hành động thực hiện cuộc kiểm toán vì giá trị và lợi ích chung của các Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia theo luật pháp, chuẩn mực quốc gia, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Chủ đề của cuộc kiểm toán hợp tác được thống nhất lựa chọn là “Kiểm toán việc quản lý nguồn nước lưu vực sông Mê Công gắn với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững” trong giai đoạn 2020-2021.

Cuộc kiểm toán tập trung thực hiện 2 mục tiêu chính gồm: xác định trách nhiệm của các quốc gia liên quan trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia tại lưu vực sông Mê Công; đánh giá việc các quốc gia liên quan thực hiện các cam kết, liên kết với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững quốc tế liên quan đến quản lý, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước ở lưu vực sông Mê Công. Mỗi mục tiêu kiểm toán có nội dung và tiêu chí khác nhau.

Cuộc kiểm toán hợp tác được thực hiện theo hình thức kiểm toán song song, áp dụng loại hình kiểm toán hoạt động và kiểm toán tuân thủ. Theo đó, cuộc kiểm toán sẽ được tiến hành đồng thời bởi ba Cơ quan Kiểm toán tối cao. Mỗi Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia có thể áp dụng một phương pháp kiểm toán khác nhau phù hợp với nhu cầu và mối quan tâm của từng quốc gia. Việc trao đổi thông tin, kết nối chặt chẽ là yếu tố quan trọng nhất của hình thức hợp tác này.

Xin ông cho biết thời gian cụ thể thực hiện cuộc kiểm toán này, các cơ quan kiểm toán sẽ phối hợp triển khai như thế nào?

Điều khoản tham chiếu mới được ký kết cũng đưa ra một số nguyên tắc chung để phối hợp. Theo đó, các Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia có trách nhiệm phối hợp với Cơ quan Kiểm toán tối cao chủ trì – Kiểm toán Nhà nước Việt Nam và các chuyên gia tư vấn để thực hiện hiệu quả các hoạt động trong khuôn khổ cuộc kiểm toán; chủ động thực hiện công tác kiểm toán của Cơ quan Kiểm toán tối cao mình. Trong trường hợp công việc thực tế phát sinh hoạt động mới yêu cầu sự phối hợp của các Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia, các Cơ quan Kiểm toán tối cao sẽ tổ chức cuộc họp để kịp thời chia sẻ thông tin, kinh nghiệm vào thời gian thống nhất.

Trong quá trình triển khai cuộc kiểm toán, các Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia hoàn thiện Đề cương kiểm toán dự kiến thực hiện tại mỗi Cơ quan Kiểm toán tối cao, thông qua cung cấp các thông tin chính như sau: thông tin chung về thực trạng nguồn nước sông Mê Công tại lãnh thổ quốc gia; chủ đề, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phạm vi, giới hạn, địa điểm, thời gian kiểm toán.

Khi hoàn thành cuộc kiểm toán, mỗi Cơ quan Kiểm toán tối cao tham gia sẽ xây dựng báo cáo kiểm toán độc lập của quốc gia. Các Cơ quan Kiểm toán tối cao sẽ trao đổi báo cáo kiểm toán phù hợp với các quy định pháp luật của mỗi quốc gia. Các báo cáo kiểm toán quốc gia sẽ là cơ sở để xây dựng một báo cáo kết quả kiểm toán tổng hợp cuối cùng.

Kiểm toán Nhà nước Việt Nam với tư cách là Cơ quan Kiểm toán tối cao chủ trì cuộc kiểm toán sẽ chịu trách nhiệm dẫn dắt các Cơ quan Kiểm toán tối cao trong cuộc kiểm toán, tạo dựng cơ chế trao đổi thông tin và hợp tác chặt chẽ với Cơ quan Kiểm toán tối cao Malaysia – Chủ tịch Ủy ban chia sẻ kiến thức Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán Đông Nam Á (ASEANSAI), chủ trì và điều phối cuộc kiểm toán; thúc đẩy hợp tác chặt chẽ với các chuyên gia tư vấn hỗ trợ cho cuộc kiểm toán và kết nối giữa các SAI tham gia nhằm đảm bảo hiệu quả và chất lượng của cuộc kiểm toán; giám sát việc tuân thủ tiến độ công việc trong Kế hoạch hành động. Kiểm toán Nhà nước Việt Nam chủ trì tổ chức Hội thảo đánh giá kết quả kiểm toán sau khi kết thúc cuộc kiểm toán nhằm đánh giá, chia sẻ kết quả của cuộc kiểm toán hợp tác và mời các Cơ quan Kiểm toán tối cao quan tâm chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm toán môi trường/kiểm toán liên quan đến phát triển bền vững.

Thưa Tổng Kiểm toán nhà nước, sau khi kết thúc cuộc kiểm toán này, các nước thành viên Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán Đông Nam Á có thực hiện các cuộc kiểm toán chung tương tự hay không?

Trước khi thực hiện cuộc kiểm toán này, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã gửi văn bản đến 6 quốc gia thuộc lưu vực dòng sông Mê Công và đề nghị tham gia vào cuộc kiểm toán. Tại cuộc họp trực tuyến Ban điều hành Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á lần thứ 55, chúng tôi đã đưa vấn đề này ra thảo luận, 11 Cơ quan Kiểm toán tối cao trong Ban điều hành đã thống nhất sẽ có cuộc kiểm toán này. Theo Kế hoạch, sau khi ký kết tuyên bố cam kết kèm theo Điều khoản tham chiếu, cuộc kiểm toán sẽ triển khai vào quý I và quý II/2021.

Sau khi hoàn thành cuộc kiểm toán này trong năm nay, chúng tôi sẽ tập hợp các kiến nghị của các báo cáo kiểm toán thành một báo cáo kiểm toán chung; tổ chức chia sẻ kinh nghiệm cũng như làm công tác truyền thông; gửi kiến nghị tới lãnh đạo của các quốc gia để có trách nhiệm quản lý, bảo vệ dòng nước sông Mê Công vì sự phát triển bền vững, góp phần thực hiện được các mục tiêu của Chương trình nghị sự đến năm 2030 của Liên hợp quốc về phát triển bền vững. Chúng tôi hy vọng cuộc kiểm toán này sẽ khởi đầu cho các cuộc kiểm toán sâu về trách nhiệm của các quốc gia liên quan đến các vấn đề về biến đổi khí hậu, môi trường vì sự phát triển bền vững trong thời gian tới.

Trân trọng cảm ơn ông!