Phát huy dân chủ trong Hội nghị lấy ý kiến cử tri đối với người ứng cử

Theo Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, sau Hội nghị hiệp thương lần hai, tổng số người ứng cử đại biểu Quốc hội là 1.084 người, trong đó có 205 người do các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở Trung ương giới thiệu, 803 người do các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương giới thiệu, 76 người tự ứng cử, đạt bình quân 2,17 lần so với tổng số đại biểu Quốc hội được bầu.

Điều kiện cần để lập danh sách bầu cử chính thức

Theo quy định tại Điều 47 và Điều 48 của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, sau khi có văn bản điều chỉnh lần thứ hai của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về cơ cấu, thành phần và số lượng người của cơ quan, tổ chức, đơn vị ở Trung ương được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV và kết quả Hội nghị cử tri nơi cư trú nhận xét, tín nhiệm đối với người ứng cử, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sẽ tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ ba để lựa chọn, lập danh sách những người đủ tiêu chuẩn ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV, dự kiến là ngày 15/4/2021.

Với quy định như trên, việc lấy ý kiến nhận xét và tín nhiệm của cử tri về ứng cử viên và ý kiến biểu quyết của cử tri có giá trị đặc biệt quan trọng, là điều kiện cần để xem xét các ứng cử viên có được vào danh sách bầu cử chính thức hay không. Do đó, các hội nghị cử tri phải đảm bảo cao nhất tính dân chủ, nghiêm túc, đúng các quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân và các văn bản hướng dẫn của Hội đồng bầu cử Quốc gia, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về bầu cử.

Bảo đảm số lượng cử tri dự hội nghị

Theo quy định tại Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân cũng như Nghị quyết số 1186/2021/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội nghị cử tri ở xã, phường, thị trấn được tổ chức tại thôn, tổ dân phố do Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với Ủy ban nhân dân cùng cấp triệu tập và chủ trì.

Trong khi đó, Hội nghị cử tri ở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp do người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phối hợp với Ban Chấp hành Công đoàn cơ quan, tổ chức, đơn vị triệu tập và chủ trì. Hội nghị cử tri ở đơn vị vũ trang nhân dân là hội nghị quân nhân do lãnh đạo, chỉ huy đơn vị triệu tập và chủ trì.

Cũng theo hướng dẫn của Nghị quyết số 1186/2021/UBTVQH14, Hội nghị cử tri nơi công tác để lấy ý kiến với người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân được tổ chức ở nơi người ứng cử đang công tác hoặc làm việc (nếu có).

Trường hợp người ứng cử có nhiều nơi công tác hoặc nơi làm việc sẽ tổ chức lấy ý kiến cử tri nơi người đó công tác hoặc làm việc thường xuyên. Đối với nơi có dưới 100 cử tri, tổ chức hội nghị toàn thể cử tri và phải bảo đảm số lượng cử tri dự hội nghị đạt ít nhất là hai phần ba tổng số cử tri được triệu tập. Đối với nơi có từ 100 cử tri trở lên, có thể tổ chức hội nghị toàn thể hoặc hội nghị đại diện cử tri, nhưng phải bảo đảm có ít nhất 70 cử tri tham dự hội nghị.

Hội nghị cử tri nơi cư trú để lấy ý kiến với người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân được tổ chức tại thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố, khu phố, khối phố nơi người ứng cử thường trú hoặc tạm trú. Trường hợp không xác định được nơi thường trú hoặc tạm trú, sẽ tổ chức tại nơi người ứng cử đang sinh sống. Trường hợp người ứng cử cư trú tại khu chung cư, khu đô thị chưa có tổ dân phố, sẽ tổ chức hội nghị cử tri tại khu chung cư hoặc khu đô thị ấy.

Đối với nơi có dưới 100 cử tri, tổ chức hội nghị toàn thể cử tri và phải bảo đảm số lượng cử tri tham dự đạt ít nhất 50% tổng số cử tri được triệu tập. Đối với nơi có từ 100 cử tri trở lên, có thể tổ chức hội nghị toàn thể hoặc hội nghị cử tri đại diện hộ gia đình và phải bảo đảm có ít nhất 55 cử tri tham dự hội nghị.

Không đưa vào danh sách Hiệp thương lần 3 nếu đạt tín nhiệm dưới 50%

Theo khoản 1 điều 26 và khoản 1 điều 28 Nghị quyết liên tịch số 09/2021/NQLT-UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa 14, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, những trường hợp người ứng cử không đạt sự tín nhiệm của trên 50% tổng số cử tri tham dự tại Hội nghị cử tri nơi cư trú không đưa vào danh sách giới thiệu tại Hội nghị hiệp thương lần thứ 3, trừ trường hợp đặc biệt cần báo cáo rõ để Hội nghị hiệp thương xem xét quyết định.

Khi tiến hành Hội nghị hiệp thương lần thứ 3, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (đối với Hội nghị hiệp thương ở Trung ương), Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh (đối với Hội nghị hiệp thương ở cấp tỉnh) phải báo cáo về tình hình, kết quả tổ chức lấy ý kiến nhận xét và sự tín nhiệm của cử tri nơi công tác, nơi cư trú đối với những người ứng cử.

Như vậy, quy định về bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân lần này xác định, việc tổ chức lấy ý kiến của cử tri là khâu rất quan trọng để sàng lọc ra các đại biểu đủ tiêu chuẩn, những người thực sự tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của người dân.

Kịp thời xác minh và trả lời các vụ việc cử tri nêu

Trong quá trình lấy ý kiến cử tri nơi cư trú (đối với tất các những người được giới thiệu ứng cử) và lấy ý kiến cử tri nơi công tác (nếu có) (đối với những người tự ứng cử, người được thôn, tổ dân phố giới thiệu ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã), nếu phát sinh các vấn đề, vụ việc mà cử tri nêu ra cần phải được kiểm tra, xác minh.

Việc xác minh và trả lời về các vụ việc do cử tri nêu được thực hiện theo các cấp độ cụ thể. Đối với vụ việc ở nơi công tác, cơ quan, tổ chức, đơn vị trực tiếp quản lý người ứng cử có trách nhiệm xác minh và trả lời bằng văn bản cho Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh (đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội); Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tổ chức hội nghị hiệp thương (đối với người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân).

Trường hợp người ứng cử là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị, cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp trên trực tiếp có trách nhiệm xác minh và trả lời. Nếu cơ quan, tổ chức, đơn vị không có cấp trên trực tiếp quản lý, cơ quan có thẩm quyền ra quyết định, thành lập cơ quan, tổ chức, đơn vị đó có trách nhiệm xác minh và trả lời.

Đối với vụ việc ở khu dân cư, cơ quan, tổ chức, đơn vị giới thiệu người ứng cử có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã xác minh và trả lời bằng văn bản cho Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh (đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội); Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tổ chức Hội nghị hiệp thương (đối với người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân).

Đối với người tự ứng cử đại biểu Quốc hội, Ủy ban bầu cử ở tỉnh có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức, đơn vị trực tiếp quản lý người đó hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú xác minh và trả lời bằng văn bản cho Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh. Đối với người tự ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban bầu cử có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức, đơn vị trực tiếp quản lý người đó hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú xác minh và trả lời bằng văn bản cho Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tổ chức Hội nghị hiệp thương.

Chậm nhất là ngày 13/4/2021 (40 ngày trước ngày bầu cử và trước khi tiến hành Hội nghị hiệp thương lần thứ ba), việc xác minh và trả lời về các vụ việc mà cử tri nêu đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân phải được tiến hành xong.