Thế giới chờ làn sóng thế hệ vaccine COVID-19 mới

Đang có một làn sóng vaccine COVID mới, với nhiều đặc điểm vượt trội, hứa hẹn đưa thế giới về vạch đích trong chiến dịch tiêm chủng.

Theo Bloomberg, bảo vệ 7,7 tỷ người trước COVID-19 là một nhiệm vụ rất lớn. Có trên 250 loại vaccine đang được nghiên cứu, phát triển để giải quyết thách thức lớn này. Trong đó, đã có 82 loại được thử nghiệm trên người.

Thế hệ vaccine COVID-19 mới gồm những loại như vaccine dạng xịt mũi hay chứa vật liệu gien của SARS-CoV-2. Các loại vaccine này sản xuất nhanh hơn, dễ vận chuyển hơn, khắc phục được những khó khăn của các vaccine ra mắt thị trường trước đó.

Vaccine chỉ cần một mũi tiêm

Vaccine ngừa COVID-19 của Pfizer. Ảnh: AFP/TTXVN

Phần lớn vaccine COVID-19 hiện nay đều cần tiêm hai mũi, nên những loại vaccine chỉ cần một mũi tiêm sẽ làm đơn giản hóa quy trình tiêm chủng.

Cách tiếp cận này được gọi là công nghệ vector virus. Công nghệ này sử dụng một virus không liên quan và là loại được thay đổi để không gây nhiễm bệnh. Loại virus này sẽ “chỉ đường” cho cho protein gai của SARS-CoV-2 vào tế bào khỏe mạnh. Sau dó, các tế bào này sản sinh ra một lượng lớn protein gai, kích hoạt phản ứng miễn dịch. Trong số các vaccine dạng này đang được thử nghiệm ở người, phần lớn chỉ cần một mũi tiêm.

Với một mũi tiêm, quá trình tiêm chủng sẽ nhanh hơn và mạnh hơn nhưng sau đó có thể cần thêm mũi tăng cường.

Vaccine một mũi dễ cập nhật hơn khi có biến thể mới xuất hiện vì có thể sử dụng cùng vector virus để đưa chuỗi gien khác nhau vào tế bào. Hơn nữa, loại vaccine này có thể được trữ trong tủ lạnh tới hai năm.

Dù vậy, điểm trừ của vaccine kiểu này là con người có thể đã miễn dịch với vector (thường là virus adeno gây cảm lạnh thông thường). Quá trình sản sinh protein gai cũng có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch gây ra tác dụng phụ mạnh hơn.

Các vaccine đang sử dụng công nghệ vector virus gồm vaccine Ebola. Những công ty nghiên cứu vaccine loại này gồm: CanSino Biologics Inc, Johnson & Johnson, Viện Nghiên cứu Gamaleya của Nga

Vaccine kích hoạt phản ứng

Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân tại Tripoli, Liban, ngày 23/3/2021. Ảnh: THX/TTXVN

Loại vaccine phổ biến nhất đang được thử nghiệm ở người là loại vaccine tiểu thể (subunit), sử dụng mảnh virus để tạo phản ứng miễn dịch. Vaccine này thường dùng protein gai của SARS-CoV-2, kết hợp với tá dược để làm phản ứng mạnh hơn.

Điểm mạnh của công nghệ này là mũi tiêm ổn định, không có rủi ro nhiễm bệnh vì không dùng virus sống, dễ sản xuất hơn, giá rẻ hơn.

Điểm trừ là mất thời gian tìm đúng đoạn protein, hệ miễn dịch có thể không coi mảnh protein là mối đe dọa và phản ứng yếu ớt, có thể cần mũi tiêm tăng cường, quá trình sản xuất tá dược chậm chạp do nhu cầu tăng.

Công nghệ này cũng được dùng trong vaccine viêm gan B, ho gà và phế cầu khuẩn.

Bẫy virus

Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân tại Bremen, Tây Bắc Đức, ngày 26/2/2021

. Ảnh: AFP/TTXVN

Những vaccine dùng công nghệ này gồm một “bẫy” virus corona, tức là một vỏ protein có hình dạng gần giống virus SARS-CoV-2 nhưng không chứa vật liệu gien của virus này. Phân tử giống SARS-CoV-2 vẫn có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch chống virus thật.

Điểm mạnh là có thể kích hoạt hệ thống miễn dịch mạnh mà không gây rủi ro nhiễm bệnh, an toàn cho người có hệ miễn dịch yếu, có tiềm năng đối phó với các đột biến.

Điểm yếu là là khó có thể sản xuất phân tử “mồi” ổn định mà chất lượng cao với số lượng lớn, chi phí sản xuất cao, nguồn gốc và thành phần bên ngoài SARS-CoV-2 phức tạp nên khó bắt chước.

Khối hình thành ADN

Vaccine ngừa COVID-19 của AstraZeneca/Oxford tại một bệnh viện ở tỉnh Caceres, Tây Ban Nha, ngày 12/3/2021. Ảnh: THX/TTXVN