Việt Nam khẳng định vai trò tích cực, chủ động trong Hội đồng Bảo an LHQ

Việt Nam đã trải qua 6 tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) 2020-2021 khi tình hình chính trị – an ninh, kinh tế – xã hội thế giới diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp và khó lường. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống quốc tế ở khắp các châu lục, bao gồm cả hoạt động của HĐBA.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh phát biểu tại Phiên họp trực tuyến Cấp cao của HĐBA LHQ về 75 năm sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Ảnh: Lâm Khánh/TTXVN

Trong lịch sử hiện đại, có thể nói chưa bao giờ thế giới phải đối mặt với một vấn đề phi truyền thống có ảnh hưởng lớn, khó kiểm soát cả về phạm vi lẫn quy mô như đại dịch COVID-19. Không chỉ khiến LHQ phải tạm thời đóng cửa trụ sở ở thành phố New York, Mỹ trong 3 tháng, bản thân đại dịch COVID-19 cũng trở thành một thách thức toàn cầu đòi hỏi HĐBA phải thể hiện tiếng nói và vai trò trong việc tìm kiếm giải pháp ứng phó chung. Tuy nhiên, những căng thẳng, chia rẽ tồn tại nhiều năm qua giữa các ủy viên thường trực HĐBA (Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc), liên quan tới những vấn đề lợi ích sát sườn, khiến HĐBA rất khó đạt được sự đồng thuận để có thể ra được các nghị quyết chung.

Trong bối cảnh đó,Việt Nam đã cùng các ủy viên khác của HĐBA LHQ thích nghi với tình trạng bình thường mới khi vận hành bộ máy thông qua hình thực trực tuyến và áp dụng một số biện pháp tạm thời về cơ chế tham vấn, thương lượng và bỏ phiếu nghị quyết từ xa. Với khối lượng công việc lớn của HĐBA, có thể nói Việt Nam đã thể hiện vai trò một ủy viên tích cực, tham gia các hoạt động HĐBA trong 6 tháng qua, với tổng cộng gần 190 cuộc họp, trong đó 112 cuộc họp theo hình thức trực tuyến kể từ tháng 3 đến nay, hàng trăm cuộc họp đàm phán, thương lượng văn kiện ở các cấp khác nhau, các cuộc họp của các cơ quan trực thuộc, các cuộc họp không chính thức khác, trên 59 đề mục về hầu hết các vấn đề ở tất cả các châu lục như châu Phi (19 đề mục), Trung Đông (7 đề mục), châu Âu (6 đề mục), châu Mỹ (3 đề mục), châu Á (6 đề mục) và các vấn đề về chủ đề (18 đề mục) như chống khủng bố, biến đổi khí hậu, trẻ em trong xung đột vũ trang, thanh niên – hòa bình – an ninh, hoạt động gìn giữ hòa bình, kiểm soát các loại vũ khí hạng nhẹ… Trong thời gian 6 tháng, HĐBA đã thông qua tổng cộng 68 văn kiện dưới hình thức khác nhau, trong đó có 21 nghị quyết, 6 tuyên bố của Chủ tịch HĐBA, 20 tuyên bố báo chí và 21 thông tin báo chí.

Trong lần thứ hai đảm nhiệm vị trí ủy viên không thường trực HĐBA LHQ, Việt Nam đã tham gia trên tinh thần độc lập, tự chủ, trách nhiệm và cân bằng, thể hiện rõ lập trường ủng hộ tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, ủng hộ tìm kiếm giải pháp cho các cuộc xung đột khu vực và quốc tế thông qua đàm phán, thương lượng hòa bình, đồng thời chia sẻ các nỗ lực, kinh nghiệm của Việt Nam trong quá trình tái thiết và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế và khu vực.

Việt Nam cũng đang dần tham gia sâu, chủ động hơn, nắm bắt các cơ hội để thúc đẩy quan tâm lợi ích và ưu tiên của Việt Nam tại HĐBA một cách hiệu quả hơn, như Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh tham gia và phát biểu tại cuộc họp trực tuyến cấp cao về chủ đề “Kỷ niệm 75 năm kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ Hai” theo lời mời của Ngoại trưởng Estonia; Việt Nam tham gia đồng tổ chức cuộc thảo luận trực tuyến về chủ đề: “Bảo vệ môi trường trong xung đột vũ trang là bảo vệ thường dân”.

Sự chủ động của Việt Nam còn thể hiện ở việc cùng 8 nước thành viên không thường trực khác đề nghị HĐBA LHQ họp trực tuyến thảo luận về đại dịch COVID-19 vào đầu tháng Tư và đây là cuộc họp đầu tiên của HĐBA về vấn đề này. Ngoài ra Việt Nam cũng tham gia và có nhiều đóng góp thực chất vào quá trình thương lượng các văn kiện của HĐBA, đáp ứng quan tâm chung và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Đặc biệt, Việt Nam đã có sáng kiến tổ chức hai sự kiện quan trọng thu hút sự quan tâm của LHQ, cộng đồng quốc tế và tạo dấu ấn của Việt Nam tại HĐBA. Trước hết, đó là phiên thảo luận mở của HĐBA với chủ đề “Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế” do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh chủ trì với sự tham gia và phát biểu của tổng cộng 111 diễn giả (trong đó có đại diện của 106 quốc gia). Tại sự kiện này, HĐBA đã nhất trí thông qua Tuyên bố Chủ tịch do Việt Nam chủ trì soạn thảo. Tuyên bố khẳng định giá trị vững bền của Hiến chương trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, phát triển luật pháp quốc tế và điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia; tái khẳng định cam kết của HĐBA đối với tôn chỉ, mục đích của Hiến chương. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, HĐBA thông qua một tuyên bố riêng về Hiến chương LHQ.

Việt Nam cũng tổ chức phiên họp về hợp tác giữa LHQ và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Sự kiện này khẳng định rõ vai trò của Việt Nam vừa là Chủ tịch ASEAN 2020 và nước ủy viên không thường trực HĐBA, thể hiện nỗ lực của Việt Nam tiếp tục thúc đẩy hợp tác toàn diện, hiệu quả giữa hai tổ chức, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như, giải quyết tranh chấp, ngoại giao phòng ngừa, giải trừ quân bị, gìn giữ hòa bình, chống khủng bố, hợp tác biển, an ninh hàng hải. Trong năm 2020, Việt Nam ưu tiên thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và LHQ thông qua việc nâng cao chất lượng và hiệu quả tham gia của các nước ASEAN trong hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ; thúc đẩy vai trò, đóng góp của phụ nữ ASEAN trong lĩnh vực hòa bình, an ninh; và triển khai hiệu quả lộ trình gắn kết, tương hỗ giữa các Mục tiêu Phát triển bền vững của LHQ và Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã có những sáng kiến góp phần đề cao vai trò, hợp tác và sự hiện diện của ASEAN tại HĐBA LHQ. Việt Nam chủ động thúc đẩy phối hợp với Indonesia để lần đầu tiên hai nước ASEAN là ủy viên không thường trực HĐBA có phát biểu chung tại HĐBA (phiên họp mở về hợp tác LHQ và Liên minh châu Âu). Việt Nam cũng đề xuất tổ chức đối thoại cấp cao ASEAN-LHQ về phát triển bền vững dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN – LHQ vào tháng 10/2020.

Đại sứ Đặng Đình Quý, Trưởng Phái đoàn Đại diện Thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc phát biểu tại một phiên thảo luận. Ảnh: TTXVN