WTO dưới thời lãnh đạo mới: Cải cách để vững mạnh

Sau sáu tháng từ kể khi ông Roberto Azevedo bất ngờ từ chức hồi tháng Tám năm ngoái, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã có Tổng Giám đốc mới, bà Ngozi Okonjo-Iweala, phụ nữ đầu tiên và là người gốc Phi đầu tiên lãnh đạo tổ chức này.

Bà Ngozi Okonjo-Iweala sẽ gánh vác trách nhiệm khôi phục lòng tin vào WTO và hình ảnh của tổ chức này đang ngày càng suy yếu, trong bối cảnh thương mại quốc tế đang có những xáo trộn lớn do đại dịch COVID-19.

Tân Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala phát biểu tại phiên họp Đại Hội đồng WTO ở Geneva, Thụy Sĩ, ngày 1/3/2021. Ảnh: THX/TTXVN

Khắc phục hậu quả của đại dịch

Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu do đại dịch COVID-19, tân Tổng Giám đốc WTO sẽ phải tập trung vào việc khắc phục các hậu quả về kinh tế và y tế của đại dịch. Bà đã từng bày tỏ quan ngại về chủ nghĩa quốc gia và chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng trong thời kỳ khủng hoảng do dịch COVID-19, và cho rằng cần hạn chế các hàng rào thương mại cần phải nhằm giúp kinh tế thế giới phục hồi.

Các hạn chế đi lại và đóng cửa biên giới trong phản ứng chính sách ban đầu của các nước đối với đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng trực tiếp đến thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu. WTO cho biết thương mại toàn cầu ước tính giảm 9,2% trong năm 2020. Tăng trưởng thương mại toàn cầu cũng được dự báo ở mức 7,2% vào năm 2021, nhưng “còn tùy vào các biện pháp chính sách và mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh”. Theo WTO sự tái bùng phát dịch kéo theo các lệnh phong tỏa mới có thể làm giảm tăng trưởng GDP toàn cầu từ 2-3 điểm phần trăm, và làm giảm tăng trưởng thương mại hàng hóa 4 điểm phần trăm trong năm 2021. WTO sẽ cần phải có hành động mạnh mẽ và phản ứng nhanh nhạy để đưa thế giới phục hồi đầy đủ và nhanh chóng thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng hiện nay.

Các mục tiêu đóng góp mạnh mẽ hơn vào nỗ lực dập tắt đại dịch của WTO cũng bao gồm đảm bảo việc sản xuất và phân phối vaccine trên toàn thế giới, thúc đẩy lộ trình về các quy định thương mại trong cấp bằng sáng chế để phân phối vaccine nhanh hơn, cải thiện tiếp cận và giá thành vaccine cho nước nghèo, đồng thời chống lại xu hướng chủ nghĩa bảo hộ vốn trở nên trầm trọng hơn trong đại dịch COVID-19, tạo đà cho thương mại tự do hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Đại dịch COVID-19 đã gây chia rẽ tại WTO, sau khi Ấn Độ và Nam Phi đề xuất miễn trừ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine ngừa COVID-19 và phương pháp điều trị. Đề xuất này nhận được sự ủng hộ của hàng trăm quốc gia, nhưng cũng có nhiều nước không chấp nhận.

Bà Okonjo-Iweala bày tỏ ý muốn giải quyết vấn đề trên một cách nhanh chóng. Nhìn chung, bà hy vọng WTO sẽ đóng một vai trò nhất định trong việc đẩy lùi đại dịch, đặc biệt là bằng hỗ trợ Cơ chế Covax – một chương trình toàn cầu nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine ngừa COVID-19 cho các nước nghèo hơn.

Dựa trên 25 năm kinh nghiệm trong vai trò là nhà kinh tế tại Ngân hàng Thế giới và Chủ tịch của liên minh vaccine Gavi từ năm 2016, bà Okonjo-Iweala cũng muốn các nước đang phát triển tự sản xuất thêm vaccine để khắc phục tình trạng thiếu hụt nguồn cung.

Một số nhà quan sát đang kỳ vọng rằng với nền tảng hoạt động của mình, bà sẽ có đủ khả năng và kinh nghiệm “chèo lái” WTO vượt qua một trong những cuộc khủng hoảng y tế nghiêm trọng nhất lịch sử nhân loại này.

Bà Okonjo-Iweala khẳng định sẽ thúc đẩy hành động nhằm đạt được các kết quả cụ thể trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng kép về kinh tế và y tế toàn cầu.

Thúc đẩy cải cách

Nhân viên y tế chuẩn bị tiêm vaccine COVID-19 cho người dân tại Moskva, Nga, ngày 8/12/2020

. Ảnh minh họa: THX/TTXVN