Xen canh để thích ứng biến đổi khí hậu

Ruộng không có nước nên người dân xã Ninh An, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa dùng máy làm đất để dập cỏ dại. Ảnh: Nguyên Lý – TTXVN

Theo tính toán của ông Bành Trọng Loan, trước đây trồng thuần cây cà phê mỗi năm đầu tư khá lớn, nhất là vào mùa khô phải tưới nước từ 4 – 5 đợt nhưng cuối vụ thu nhập chẳng được là bao, nhất là trong tình trạng giá cà phê bấp bênh như hiện nay. Cụ thể, trồng thuần cà phê cuối niên vụ chỉ được từ 5 tấn cà phê nhân, với thời giá như hiện nay chỉ được 150 triệu đồng. Trong khi đó, với việc trồng xen các loại cây này trên cùng đơn vị diện tích, hàng năm gia đình ông có thu nhập tăng gấp 3 – 4 lần so với trước đây.

Ông Trần Thành Hơn cũng ở tổ dân phố 8, thị trấn Quảng Phú, huyện Cư M’gar chia sẻ: Những năm trước đây, mặc dù gia đình đầu tư “cật lực” thâm canh 2 ha cà phê, nhưng năm cao nhất cũng chỉ được 6 tấn cà phê nhân. Cũng trên diện tích cà phê này, gia đình trồng xen thêm cây tiêu, bơ sáp và hàng năm thêm ít công chăm sóc mỗi năm có thu nhập tăng thêm từ 300 triệu đồng trở lên.

Mô hình trồng xen bơ trong vườn cà phê của gia đình anh Phạm Văn Bình ở thôn Tân Lập, xã vùng sâu Ea Kpam, huyện Cư M’Gar (Đắk Lắk) cũng là một trong những điểm sáng của vườn cây thích ứng với biến đổi khí hậu. Trước đây, với 5 sào cà phê, mỗi năm anh Bình chỉ thu vài chục triệu đồng, đủ trang trải trong gia đình, không có tích lũy.

Năm 2007, anh quyết định đầu tư 10 triệu đồng mua 70 cây bơ sáp với giống bơ Booth về trồng xen trong vườn cà phê. Anh Bình cho biết, hàng năm cứ vào mùa khô thì nhiều diện tích cà phê lâm vào tình trạng thiếu nước tưới, thậm chí, ở một số vùng lân cận trồng thuần cây cà phê bị thiếu nước tưới chết khô. Trong khi đó, vườn cà phê của gia đình nhờ trồng xen cây bơ làm tỏa bóng mát, tăng độ ẩm nên lượng nước cũng như số lần tưới cũng đã giảm xuống 2 lần so với trước nhưng vườn cà phê vẫn lên xanh tốt ngay trong mùa nắng hạn.

Hiện nay, bơ trồng xen trong vườn cà phê của gia đình anh Phạm Văn Bình cho năng suất từ 3 – 4 tấn/vụ (mỗi năm 2 vụ). Với mức giá như hiện nay từ 20.000 – 25.000 đồng/kg mà thương lái đến thu mua tận nhà, mỗi năm anh có thu nhập thêm từ 150 triệu đồng trở lên. Trong khi đó, việc đầu tư chăm sóc cây bơ khá đơn giản…

Theo Tiến sĩ Lê Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật nông, lâm nghiệp Tây Nguyên, việc trồng xen các loại cây ăn quả lâu năm trong vườn cà phê tức là đa dạng hóa cây trồng trên từng đơn vị diện tích giúp cho các nông hộ, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh cà phê tránh được nguy cơ thua lỗ trong trường hợp độc canh một loại cây. Các cây trồng xen trong hệ thống có thể phối hợp với nhau để bảo vệ cho nhau tránh những điều kiện bất lợi như ánh sáng trực xạ, nhiệt độ cao, sương muối, gió. Cây che bóng trong vườn cà phê là để điều hòa điều kiện tiểu khí hậu vườn cây, tăng độ ẩm, giảm nhiệt độ, góp phần vào việc giữ gìn cân bằng môi trường sinh thái, duy trì sự phát triển bền vững của vườn cà phê, nhất là trong tình trạng biến đổi khí hậu như hiện nay.

Cũng theo Tiến sĩ Lê Ngọc Báu, qua thực tế cho thấy, việc trồng xen các loại cây ăn quả lâu năm trong vườn cà phê như sầu riêng, bơ hồ tiêu… đều mang lại hiệu quả kinh tế khá cao so với trồng thuần. Cụ thể, trồng xen từ 160 – 280 cây tiêu trên trụ sống hay 370 cây tiêu trên trụ chết không làm ảnh hưởng đến năng suất cà phê (vẫn đạt từ 3 – 5 tấn cà phê nhân/ha) mà còn thu thêm bình quân 1 tấn tiêu đen ha). Trồng xen sầu riêng với mật độ 90 cây/ha, mỗi vụ thu thêm từ 20 triệu đồng trở lên mà năng suất cà phê vẫn không giảm….

Hiện nay, các tỉnh Tây Nguyên có 573.400 ha cà phê, trong đó, diện tích cà phê kinh doanh đưa vào thu hoạch 532.499 ha, nhưng việc trồng xen các loại cây ăn quả lâu năm trong vườn cà phê còn quá thấp.