Cần một bộ tiêu chuẩn cho chạy thận nhân tạo

Vụ tai biến chạy thận nhân tạo ngày 29/5, tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình khiến 8 bệnh nhân tử vong được đại diện Bộ Y tế khẳng định là vô cùng nghiêm trọng. Vậy cần làm gì để tránh những sai sót dù là nhỏ nhất có thể xảy ra trong lọc máu thận nhân tạo?

TS.BS Nguyễn Hữu Dũng, Trưởng khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai, đã trao đổi với phóng viên báo Tin Tức xung quanh vấn đề này.

Khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai là nơi thường hỗ trợ các bệnh viện tuyến dưới về chuyên môn. Do đó, mong bác sĩ cho biết đâu là điểm yếu nhất của các đơn vị y tế đang làm công tác này, thưa bác sỹ?

Theo thống kê năm 2013, Việt Nam có 125 đơn vị thận nhân tạo (miền Bắc là 63, miền Trung 20 và miền Nam 32). Tổng số máy thận nhân tạo khoảng 1.800 máy, tần suất trung bình 3 ca lọc máu/ngày, có nơi 4 ca lọc/ngày.

Qua các lần hỗ trợ chuyên môn cho các bệnh viện, tôi nhận thấy, các bác sĩ rất chú trọng về chuyên môn, cẩn trọng khi ra các chỉ định điều trị. Bộ phận điều dưỡng cũng sát sao trong chăm sóc, theo dõi bệnh nhân trong suốt quá trình lọc máu. Nhưng riêng vấn đề xử lý nước đang là khâu trọng yếu nhất, các đơn vị thường giao cho phòng hành chính quản trị hoặc phòng vật tư quản lý nên gặp một số khó khăn trong công tác điều trị.

Nước có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình lọc máu, mỗi lần lọc, máu của bệnh nhân phải tiếp xúc với dịch lọc (nước RO dịch đậm đặc), mỗi bệnh nhân cần khoảng 120 – 150 lít nước RO/01 lần lọc máu (4 giờ). Nếu nước không đảm bảo sẽ ảnh hưởng không chỉ tức thì đến cuộc lọc (gây bệnh cảnh lâm sàng phức tạp), mà còn ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống bệnh nhân.

Do đó, yêu cầu đặt ra là phải có bộ phận riêng để kiểm tra chất lượng nước hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng, hàng năm (tùy mức độ kiểm tra). Như khoa Thận nhân tạo chúng tôi luôn có 2 nhân viên chỉ chuyên làm việc này, mỗi buổi sáng sẽ kiểm tra các chỉ số để đảm bảo an toàn cho cuộc lọc máu, lấy nước làm xét nghiệm, kiểm tra làm sạch đường ống cung cấp nước R.O hàng tháng theo định kỳ và nhiều các kiểm tra khác theo quy định chặt chẽ.

Nói vậy nhưng với các bệnh viện tuyến dưới cũng có cái khó về nhân lực, không thể có người để giám sát riêng như bệnh viện tuyến trên nên đa phần vẫn kiêm nhiệm; trong khi yêu cầu chuyên môn là phải có ít nhất một người chuyên trách dưới sự kiểm soát của trưởng khoa lọc máu.

Nhưng như bác sĩ nói, nước hay máy móc rất quan trọng, ảnh hưởng đến tính mạng của bệnh nhân trong quá trình chạy thận. Vậy đâu là giải pháp để hạn chế các sự cố chạy thận nhân tạo đáng tiếc tái diễn, thưa bác sĩ?

Cần phải có một bộ tiêu chuẩn cho đơn vị lọc máu thật chặt chẽ. Ví dụ: buồng bệnh (diện tích, không gian), máy thận, vật tư, nhân lực, hệ thống xử lý nước… đủ để thực hiện công tác điều trị. Nếu không đủ các yêu cầu theo bộ tiêu chuẩn này sẽ không được triển khai kỹ thuật thận nhân tạo. Bộ tiêu chuẩn sẽ được áp dụng trên toàn quốc.

Như ở nước ngoài, quy định về thận nhân tạo rất chặt, họ có bộ phận giám sát riêng, yêu cầu cơ sở phải trình được đánh giá hiệu quả buổi lọc, hoặc kết quả xét nghiệm nước trong vòng một thời gian nhất định. Nếu các chỉ số không đạt, đơn vị đó sẽ không được tiếp tục lọc máu cho bệnh nhân.

Do đó để đảm bảo chất lượng các cuộc lọc máu, cần phải có bộ phận giám sát riêng về thận nhân tạo.

Đơn vị giám sát này có trách nhiệm kiểm tra và chịu trách nhiệm kiểm tra về mọi mặt tại các đơn vị chạy thận nhân tạo. Nếu chưa thể tổ chức ở quy mô rộng thì mỗi Sở Y tế cũng có thể thành lập một bộ phận giám sát, chuyên đi “bắt lỗi” với sự tham gia của cán bộ am hiểu về thận nhân tạo. Các cơ sở y tế cũng cần phải hiểu rằng bộ phận giám sát này chính là nhằm giúp đỡ, hạn chế những biến chứng khó lường có thể xảy ra trong quá trình chạy thận nhân tạo.

Các chuyên gia cũng nói nhiều đến nguy cơ biến chứng từ việc tái sử dụng quả lọc, dây máu cho bệnh nhân trong quá trình lọc máu…, vậy bác sỹ có ý kiến gì về vấn đề này?

Trên thế giới, có nước dùng quả lọc và dây máu một lần và bỏ đi, tuy nhiên có nhiều nước cũng cho dùng lại quả lọc nhiều lần vì khó có quỹ BHYT nào có thể chi trả được nếu chỉ dùng quả lọc dây máu một lần. Hiện nay số quốc gia dùng lại cả dây máu và quả lọc rất ít. Nước ta đang dùng cả quả lọc và dây máu, đại đa số chỉ dùng lại quả lọc, số lần tùy thuộc quy định.

Theo tôi, nếu được thì dùng lại quả lọc, dây máu chỉ dùng 1 lần giống như đại đa số các nước khác, và phải trang bị cho các đơn vị này máy rửa quả lọc. Như vậy mới đảm bảo chất lượng.

Nhưng điều quan trọng là các lãnh đạo bệnh viện phải tăng cường chỉ đạo, giám sát, lọc máu làm đúng quy trình, quan tâm đến đào tạo nguồn nhân lực và đầu tư trang bị tốt hơn nữa thì tránh được tai biến đáng tiếc.

Đặc biệt, cần chủ động bảo dưỡng thường xuyên máy thận nhân tạo. Định kỳ đánh giá chất lượng nước (chỉ số hóa lý, chỉ số vi sinh) và vệ sinh làm sạch hệ thống R.O theo quy chuẩn quốc tế, chỉ dùng lại quả lọc, không dùng lại dây máu. Về nhân lực, phải được đào tạo bài bản, chu đáo.

Xin cảm ơn bác sĩ!

Phương Liên/Báo Tin Tức (thực hiện)