Ký ức những lần gặp Bác Hồ của nghệ nhân quan họ

Cụ Kế kể chuyện cho con cháu về ký ức được gặp Bác Hồ.

Chiều đầu hè, chúng tôi tìm gặp cụ Nguyễn Thừa Kế để được nghe quan họ cổ, nhưng lại bị lôi cuốn bởi câu chuyện về những lần cụ được gặp Bác Hồ.

Sinh ra trong gia đình nông dân nghèo, có truyền thống cách mạng, khi còn nhỏ, Nguyễn Thừa Kế đã sớm giác ngộ lý tưởng Cộng sản, phụ trách đội ngũ thợ nề trong giai đoạn tiền khởi nghĩa. Cách mạng tháng Tám thành công, cụ tiếp tục tham gia hoạt động cách mạng, lao động sản xuất và trở thành Bí thư Huyện ủy Tiên Du (tỉnh Bắc Ninh). Nhờ vậy, cụ có cơ hội được gặp Bác Hồ.

Cụ Nguyễn Thừa Kế cho biết: Trong tổng số 5 lần được gặp Bác Hồ, ông ấn tượng nhất lần gặp Bác đầu tiên. Đó là lần cụ được gặp Bác trong hội nghị thi đua tỉnh Bắc Ninh vào ngày 11/7/1958, khi ấy cụ là Bí thư Huyện ủy Tiên Du. Tại hội nghị, Người kể chuyện về tấm gương huyện Lai Pin (tức huyện Lai Tân, Trung Quốc) từ một vùng đói nghèo, khan hiếm nước, nhờ sức phấn đấu của nhân dân và cán bộ mà trở thành huyện no đủ, giàu có. Sau đó, Bác hỏi: Cán bộ và nhân dân tỉnh Bắc Ninh có quyết tâm làm được thủy lợi nhỏ như huyện Lai Pin không? Đến đây, tất cả đều đồng thanh đáp “có ạ”. Sau khi Hội nghị kết thúc, Bác hỏi thăm sức khỏe và nói chuyện thân mật với các đại biểu.

Thực hiện lời giáo huấn của Bác, với vai trò là người đứng đầu huyện Tiên Du, cụ Kế đã tích cực phát động cán bộ, đảng viên và đông đảo các tầng lớp nhân dân trong huyện quyết tâm thi đua làm thủy lợi nội đồng, lấy xã Lạc Vệ (huyện Tiên Du) làm trọng điểm chỉ đạo. Do vậy, sản lượng vụ mùa năm 1959 vượt mức kế hoạch nhà nước giao. Tiên Du trở thành điểm sáng cho công tác làm thủy lợi và được Bộ Thủy lợi tặng Bằng khen huyện làm thủy lợi nhỏ nội đồng xuất sắc nhất miền Bắc.

Ngày 14/9/1959, tại xã Hiên Vân, huyện Tiên Du đã diễn ra Hội nghị thủy lợi toàn miền Bắc, Bác Hồ về dự. Cụ Kế vinh dự được gặp Bác lần thứ 2. Mặc dù đến nay, đã gần 100 tuổi nhưng cụ Kế vẫn nhớ như in từng lời nói, hành động của Bác. Tại Hội nghị, Bác ân cần hỏi thăm sức khỏe của những người dự hội nghị và nhấn mạnh: Công tác thủy lợi phải dựa vào dân, làm thủy lợi nhỏ thì dân làm được, lại mau hưởng, Chính phủ không phải tốn kém. Khi nhân dân đã thấy kết quả tốt, có kinh nghiệm, nhân dân có thể làm thủy lợi loại vừa và làm lớn.

Lời dặn dò của Bác chính là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong quá trình công tác của cụ Kế. Thấm nhuần tư tưởng của Bác: Lấy dân làm gốc, cán bộ phải vì dân, trong mọi hoạt động, công tác, cụ Kế luôn tâm niệm phải dựa vào dân, mang lại quyền lợi cho dân, mà nhiệm vụ quan trọng nhất ngày đó là tăng gia sản xuất, chi viện tối đa sức người, sức của cho miền Nam ruột thịt.

Cụ Kế (áo đen) truyền dạy Quan họ cho các thế con cháu trong thôn.

Nhờ thành tích xuất sắc trong làm thủy lợi và sản xuất nông nghiệp, cụ Kế được bầu là đại biểu đi dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III (1960) và được gặp Bác Hồ lần thứ 3. Tiếp đó, tháng 10/1963, Bác đến dự Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Bắc (Đại hội đầu tiên hợp nhất hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang), cụ được gặp Bác lần thứ 4. Tuy chỉ được thấy Bác từ xa nhưng đến nay, cụ Kế vẫn nhớ như in ánh mắt hiền từ mỗi lần Bác nhìn bao quát toàn thể hội trường. Trong chất giọng trầm ấm nhưng chứa đựng sự kiên quyết, Người nhấn mạnh vấn đề đoàn kết nhất trí trong Đảng, nhất là khi hai tỉnh mới sáp nhập. Người dặn dò các cán bộ tuyệt đối tránh địa phương chủ nghĩa, phải nhất trí về tư tưởng, hành động và tình cảm vì mục tiêu chung.

Lần thứ 5, cụ Kế được gặp Bác vào dịp Tết Nguyên đán năm 1967, tại xã Tam Sơn, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh (từ năm 1963 hai huyện Từ Sơn và Tiên Du tỉnh Bắc Ninh hợp thành huyện Tiên Sơn, tỉnh Hà Bắc). Kể đến đây, giọng cụ chùng xuống: Sau gần 4 năm không được gặp Bác, sức khỏe Bác đã yếu đi nhiều, khi đó Bác đi phải có 2 người dìu. Nhưng với tình cảm bao la của người cha già dân tộc, Người không quản tuổi cao sức yếu đến chúc Tết, động viên nhân dân và giao nhiệm vụ cho tỉnh Hà Bắc.

Cụ vẫn còn nhớ trong buổi gặp mặt đó Bác nói: Bác nghe nói Tiên Sơn và Thuận Thành đang thực hiện kế hoạch 5 tấn thóc/ha cây trồng, thi đua với Thái Bình có phải không? Tiên Sơn và Thuận Thành có quyết tâm không? Ngay sau câu hỏi của Bác, mọi người đều đồng thanh hô quyết tâm. Mọi người đều hiểu câu hỏi của Bác không chỉ để hỏi mà còn đồng thời giao nhiệm vụ cho hai huyện cố gắng thi đua lao động, sản xuất.

Sau buổi gặp Bác Hồ, những câu nói của Bác được Ban Thường vụ Huyện ủy Tiên Sơn đứng đầu là cụ Kế triển khai nhiệm vụ chống úng, hạn, cấy kịp thời vụ, đủ diện tích phấn đấu đạt năng suất đề ra. Trước tiên cụ chỉ đạo cán bộ làm thống kê từng xã trong huyện, xã nào khó khăn giao nhiệm vụ ít hơn xã làm tốt. Kết quả, cuối năm đó, huyện Tiên Sơn đạt năng suất 5 tấn thóc/ha cây trồng và luôn giữ vững thành tích đó trong những năm tiếp theo.

Trải qua nhiều vị trí công tác, cụ Nguyễn Thừa Kế luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Điều đặc biệt, dù ở cương vị nào cụ vẫn nuôi dưỡng đam mê cháy bỏng với dân ca quan họ Bắc Ninh. Cụ được phong là nghệ nhân quan họ Bắc Ninh vào năm 2010. Đến nay, cụ vẫn miệt mài truyền dạy quan họ cho thế hệ sau, góp phần không nhỏ trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị dân ca quan họ.