Nhiều thủ đoạn trục lợi, chiếm đoạt tiền bảo hiểm

Việc lạm dụng, trục lợi diễn ra cả từ phía người lao động, người thụ hưởng và người sử dụng lao động, với chiều hướng ngày càng gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp.

Khách hàng giao dịch tại phòng Một cửa BHXH huyện Văn Lâm (Hưng Yên). Ảnh: Dương Ngọc/TTXVN

Nợ đọng gia tăng

Hiện nay, tình trạng nợ đọng, chậm đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp có giảm nhưng vẫn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, nhiều địa phương tỷ lệ nợ còn cao. Theo số liệu thống kê, năm 2012 tổng số nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là 8.002 tỷ đồng, chiếm 5,45% số phải thu. Năm 2013, tổng số nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp tăng lên là 9.570 tỷ đồng, chiếm 5,32% số phải thu.

Từ năm 2014 đến 2016, số nợ lần lượt là 9.393 tỷ đồng, 9.921 tỷ đồng, 9.337 tỷ đồng. Tuy nhiên, năm 2017, chỉ mới đến hết tháng 4, tổng số nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp đã lên đến 17.551 tỷ đồng, chiếm 6,6% kế hoạch thu.

Khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tại 16 doanh nghiệp, gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn với 7.891 lao động tại 6 tỉnh, vào tháng 2/2017, cho thấy số liệu đáng báo động là chỉ có 13% số người lao động trong các doanh nghiệp được tham gia bảo hiểm xã hội.

Trước tình trạng lạm dụng chế độ, chính sách để trục lợi ngày càng phức tạp và số tiền nợ đọng tăng, khó có khả năng thu hồi, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã tăng cường phối hợp với các bộ, ngành nhằm thực hiện tốt công tác quản lý về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, trong đó có phối hợp với ngành Công an.

Năm 2012, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm (nay là Tổng cục Cảnh sát) thuộc Bộ Công an đã thống nhất ban hành quy chế phối hợp trong phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật, góp phần bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và đảm bảo trật tự, an toàn xã hội tại các đơn vị thuộc hệ thống Bảo hiểm xã hội Việt Nam.

Đến nay, 58 Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố đã phối hợp với Công an địa phương thực hiện ký kết các Chương trình, Kế hoạch phối hợp trong phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. 5 địa phương chưa thực hiện ký kết Chương trình phối hợp gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Dương, Khánh Hòa, Thanh Hóa, Thái Bình.

Phát hiện nhiều vụ vi phạm

Theo ông Trần Đức Long, Vụ trưởng Vụ Thanh tra, kiểm tra (Bảo hiểm xã hội Việt Nam), từ năm 2012 đến nay, Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố phối hợp với Công an và các cơ quan có liên quan ở địa phương thực hiện 835 cuộc thanh tra, kiểm tra, xác minh liên ngành tại 2.308 đơn vị (trong đó có 2.228 đơn vị sử dụng lao động; 80 cơ sở khám chữa bệnh bảo hiểm y tế; phối hợp xác minh làm rõ 86 hồ sơ, vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật).

Qua đó, đã phát hiện nhiều trường hợp lạm dụng, vi phạm, yêu cầu chủ sử dụng lao động làm thủ tục tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc cho 4.812 lao động thuộc diện phải tham gia bảo hiểm xã hội; thực hiện khắc phục tiền nợ và truy thu (gồm cả tiền lãi chậm đóng) với số tiền là 576.073 triệu đồng; truy thu 17.043 triệu đồng tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và tiền chi sai do lạm dụng các chế độ bảo hiểm xã hội; thu hồi, xuất toán 48.861 triệu đồng do lạm dụng các chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế.

Trong quá trình triển khai đôn đốc thu hồi số tiền do thanh tra, kiểm tra và phát hiện trục lợi, số tiền đã khắc phục nợ là 252.797 triệu đồng; thu hồi được 6.447 triệu đồng tiền truy đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, tiền chi sai do lạm dụng các chế độ bảo hiểm xã hội và 3.134 triệu đồng do chi sai, lạm dụng các chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế.

Bên cạnh đó, Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố đã phối hợp với các ngành và Công an địa phương thực hiện khởi kiện các đơn vị sử dụng lao động ra tòa án do nợ tiền đóng bảo hiểm xã hội kéo dài; đồng thời kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính 459 tổ chức, cá nhân vi phạm, số tiền thu hồi do xử phạt vi phạm hành chính là 206 triệu đồng.

Điển hình như tại Thành phố Hồ Chí Minh có vụ việc một số cá nhân bắt tay nhau chiếm đoạt tiền trợ cấp thai sản và bảo hiểm xã hội một lần, với tổng số tiền hơn 1,3 tỷ đồng của 39 hồ sơ, trong đó có 35 hồ sơ hưởng chế độ thai sản với số tiền gần 1,29 tỷ đồng và 4 hồ sơ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần với số tiền 29 triệu đồng. Có trường hợp cơ quan Bảo hiểm xã hội nhập không đúng mức lương tham gia bảo hiểm xã hội, dẫn đến thanh toán thừa 54 triệu đồng giải quyết chế độ cho 1 đối tượng. Nhiều lần cơ quan Bảo hiểm xã hội yêu cầu đối tượng hoàn trả lại số tiền thừa, nhưng đối tượng không thực hiện mà cố tình chiếm đoạt.

Tại tỉnh Đồng Nai đã phát hiện tình trạng đối tượng làm giả các chứng từ như: Giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng bảo hiểm xã hội, giấy khai sinh, giấy ra viện, giấy chứng minh nhân dân… nộp đến cơ quan Bảo hiểm xã hội để thanh toán các chế độ bảo hiểm xã hội. Bảo hiểm xã hội tỉnh đã chuyển 116 hồ sơ, giấy tờ làm giả để hưởng chế độ ốm đau, thai sản với số tiền 394 triệu đồng cho cơ quan Công an để xác minh, làm rõ.

Hay tại Quảng Ninh, có đơn vị làm giả giấy chứng sinh, giấy khai sinh bản sao, lập 2 bảng chấm công và bảng lương hàng tháng để trục lợi quỹ bảo hiểm xã hội. Qua kiểm tra, Bảo hiểm xã hội tỉnh đã thu hồi 485 triệu đồng, đồng thời chuyển hồ sơ vụ việc cho cơ quan Công an khởi tố vụ án “Lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản” điều tra làm rõ, truy tố 4 bị can liên quan.

Cũng ở địa phương này, có trường hợp đại diện đại lý thu bảo hiểm y tế tự nguyện đã sửa chữa, tẩy xóa thẻ bảo hiểm y tế (đối với thẻ cũ đã hết hạn và in đè hạn sử dụng mới), thu tiền của nhân dân để chiếm đoạt trên 300 triệu đồng. Cơ quan Bảo hiểm xã hội đã thu hồi được 148 thẻ bảo hiểm y tế tẩy xóa, sửa chữa và bàn giao hồ sơ cho cơ quan Công an khởi tố vụ án “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”, truy tố 2 bị can.

Tại Cần Thơ, có đơn vị đã lập thủ tục tuyển lao động là phụ nữ mang thai, thực hiện đăng ký đóng bảo hiểm xã hội nhưng thực tế không làm việc tại đơn vị để trục lợi bảo hiểm xã hội thông qua việc giải quyết hưởng chế độ thai sản khi sinh con. Nhân viên nhân sự và kế toán của một đơn vị ở Hải Dương cấu kết lập khống 36 hồ sơ, làm giả 44 hồ sơ thanh, quyết toán chế độ thai sản tại cơ quan Bảo hiểm xã hội để chiếm đoạt 867 triệu đồng.

Nhiều thủ đoạn

Các đối tượng có nhiều thủ đoạn để thực hiện những hành vi lạm dụng, trục lợi quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp như: Lợi dụng kẽ hở của pháp luật và một số quy định chưa chặt chẽ, lợi dụng kẽ hở của chính quyền địa phương trong việc chứng thực các văn bản giấy tờ để làm giả giấy khai sinh hoặc giấy chứng sinh bản sao và thực hiện lập hồ sơ giả mạo đề nghị cơ quan bảo hiểm xã hội thanh toán tiền trợ cấp thai sản…

Có đối tượng thông đồng với doanh nghiệp thu gom, mua sổ bảo hiểm xã hội, sau đó làm giả, lập khống hồ sơ bảo hiểm xã hội đề nghị hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần nhằm chiếm đoạt tiền bảo hiểm xã hội. Hoặc doanh nghiệp cố tình lập và sử dụng 2 hệ thống thang bảng lương khác nhau. Một hệ thống lương dùng để chi trả lương thực tế cho người lao động; một hệ thống lương dùng để đăng ký tham gia và làm cơ sở tính mức đóng bảo hiểm xã hội.

Với thủ đoạn này, các doanh nghiệp đã trốn đóng một khoản tiền bảo hiểm xã hội theo quy định. Khi cấp phát thuốc trong khám chữa bệnh, một số cán bộ, nhân viên tại các cơ sở y tế đã thay đổi các loại thuốc có giá trị thấp hơn với đơn thuốc do y, bác sỹ kê cho bệnh nhân nhằm trục lợi. Cũng có trường hợp lập hồ sơ bệnh án, kê đơn thuốc khống hoặc kê tăng số lượng, loại thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật, chi phí giường bệnh và các chi phí khác mà thực tế người bệnh không sử dụng.