Xóa bỏ kỳ thị với người có 'H'

HIV/AIDS ngày nay không còn là “án tử” như trước đây nhờ tiến bộ y học và chính sách nhân văn của Nhà nước. Nếu tuân thủ điều trị ARV (sử dụng thuốc kháng virút HIV), người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh, làm việc và cống hiến như bao người khác. Thế nhưng, điều khiến họ lo lắng không phải là căn bệnh mà là sự kỳ thị và xa lánh vẫn còn tồn tại đâu đó trong cộng đồng.

Khi kỳ thị vẫn là “rào chắn” vô hình

Việt Nam đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận trong công tác phòng, chống HIV/AIDS. Hơn 95% người nhiễm đang được điều trị bằng thuốc kháng virút (ARV), tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người có "H" được nâng cao. Tuy nhiên, sự kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV vẫn là "rào cản" lớn trong nỗ lực chấm dứt dịch bệnh vào năm 2030.

Kỳ thị không chỉ xuất hiện trong cộng đồng mà đôi khi tồn tại ngay trong gia đình, nơi làm việc hoặc thậm chí ở cơ sở y tế. Nhiều người vẫn cho rằng HIV/AIDS là bệnh rất dễ lây, kể cả qua tiếp xúc thông thường. Thực tế, HIV chỉ lây truyền qua 3 con đường: tình dục, máu và từ mẹ sang con, không lây qua giao tiếp, ăn uống hay sinh hoạt hằng ngày.

Bác sĩ CKII Huỳnh Hữu Dũng - Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Tây Ninh, cho biết: “Nếu điều trị ARV sớm và tuân thủ điều trị tốt, người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh như mọi người và không có nguy cơ lây truyền HIV cho người khác qua đường tình dục nhờ duy trì tải lượng virút dưới ngưỡng phát hiện (dưới 200 bản sao/ml máu). Tuy nhiên, nỗi lo bị kỳ thị vẫn là rào cản khiến nhiều người chưa dám tiếp cận các dịch vụ tư vấn, xét nghiệm và điều trị HIV, làm cho công tác kiểm soát dịch gặp nhiều khó khăn”.

Theo bác sĩ CKII Huỳnh Hữu Dũng, sự kỳ thị khiến nhiều nhóm nguy cơ cao như nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người sử dụng ma túy, phụ nữ bán dâm… ngần ngại tiếp cận các dịch vụ y tế.

“Do lo sợ bị kỳ thị và phân biệt đối xử, nhiều người nhiễm HIV vẫn chọn che giấu tình trạng của mình, sống khép kín và ngại tiếp xúc với cộng đồng. Điều này khiến nhân viên y tế gặp khó khăn trong việc tiếp cận, tư vấn và hướng dẫn họ các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm cho người khác. Hệ quả là họ trở thành nhóm "ẩn" - rất khó tiếp cận, hạn chế trong việc tiếp nhận thông tin, kỹ năng bảo vệ sức khỏe, khiến nguy cơ lây truyền HIV ra cộng đồng vẫn hiện hữu” - bác sĩ CKII Huỳnh Hữu Dũng chia sẻ.

Nếu như trước đây, HIV từng khiến nhiều người tuyệt vọng thì nay, nhờ tiến bộ y học và sự đồng hành của xã hội, người nhiễm có thể sống tích cực hơn. Tuy nhiên, điều họ cần nhất không chỉ là thuốc mà là sự cảm thông và thấu hiểu. H.L.T. (27 tuổi), một thanh niên thuộc nhóm MSM, chia sẻ: “Tôi phát hiện mình nhiễm HIV năm 2020. Lúc đó, tôi suy sụp hoàn toàn, sợ gia đình biết, bạn bè xa lánh. Sau khi được bác sĩ tư vấn, tôi điều trị ARV đều đặn và sức khỏe ổn định. Giờ tôi vẫn đi làm, sống vui vẻ. Tôi nghĩ khi cộng đồng mở lòng, người có 'H' sẽ có thêm niềm tin để sống tích cực, góp phần cùng mọi người đẩy lùi HIV/AIDS”.

Còn N.T.L. (24 tuổi, ngụ phường Tân An), một thanh niên thuộc nhóm nguy cơ cao, bày tỏ: “Khi tham gia buổi truyền thông của y tế, tôi hiểu hơn về những nguy cơ lây nhiễm. Giờ tôi xét nghiệm định kỳ và sử dụng PrEP hơn một năm nay. Tôi mong mọi người nhìn người nhiễm HIV bằng ánh mắt nhân văn, để những ai có nguy cơ không sợ khi tìm đến bác sĩ”.

Nhiều đồng đẳng viên trên địa bàn tỉnh chia sẻ, người nhiễm HIV rất cần nhận được sự chia sẻ, cảm thông từ người thân, cộng đồng. Họ là những bệnh nhân đặc biệt. Chính vì thế, các đồng đẳng viên luôn linh hoạt các biện pháp tiếp cận để họ mở lòng, thu nhận đầy đủ các kiến thức về điều trị, biện phòng ngừa lây nhiễm cho người khác.

Qua những chia sẻ trên cho thấy, khi “rào chắn” định kiến được xóa bỏ, người nhiễm HIV có thêm niềm tin để sống tích cực, còn xã hội lại tiến gần hơn đến mục tiêu “không còn ca nhiễm mới”.

Cùng xây dựng cộng đồng không kỳ thị

Kỳ thị người nhiễm HIV không chỉ gây tổn thương tinh thần mà còn làm chậm tiến trình kiểm soát dịch bệnh. Khi bị xa lánh, người nhiễm có xu hướng che giấu tình trạng của mình, khiến nguy cơ lây lan cao hơn. Do đó, truyền thông nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi cộng đồng là "chìa khóa" để chặn đứng HIV/AIDS.

Những năm qua, ngành Y tế tỉnh phối hợp các tổ chức đoàn thể như Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Chữ thập đỏ,... cùng các nhóm đồng đẳng tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền lưu động, nói chuyện chuyên đề, chiến dịch “Sống tích cực - Yêu an toàn”,.... Các hoạt động này không chỉ cung cấp kiến thức mà còn thay đổi cách nhìn, cách đối xử với người nhiễm HIV.

“Ngành Y tế đang mở rộng mô hình tiếp cận trong dự phòng HIV tại cộng đồng, giúp các nhóm nguy cơ thuận tiện và bảo mật hơn khi tiếp cận các dịch vụ y tế như tư vấn, xét nghiệm, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) và chuyển gửi điều trị ARV. Khi cộng đồng giảm kỳ thị, họ sẽ chủ động tham gia các dịch vụ y tế hơn, góp phần quan trọng trong việc giảm số ca nhiễm HIV mới” - bác sĩ CKII Huỳnh Hữu Dũng cho biết thêm.

Nhiều bạn trẻ hiện cũng trở thành “đại sứ truyền thông” chống kỳ thị HIV. Trên mạng xã hội, họ chia sẻ kiến thức khoa học, phá bỏ định kiến, lan tỏa thông điệp “HIV không lây qua yêu thương”. “Không kỳ thị, không xa lánh” không chỉ là khẩu hiệu mà phải trở thành văn hóa ứng xử trong đời sống. Hãy bắt đầu bằng việc hiểu đúng về HIV, nói lời khích lệ thay vì tò mò, dang tay giúp đỡ thay vì quay lưng.

Cuộc chiến phòng, chống HIV/AIDS không chỉ là trách nhiệm của ngành Y tế mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Mỗi cá nhân có thể góp phần bằng hành động cụ thể: tôn trọng và đối xử bình đẳng với người nhiễm HIV; chủ động xét nghiệm định kỳ, quan hệ tình dục an toàn; khuyến khích, hỗ trợ người nhiễm tuân thủ điều trị ARV; chia sẻ thông tin chính xác, không truyền bá định kiến.

HIV không thể lây qua cái bắt tay hay ánh nhìn thân thiện nhưng kỳ thị có thể khiến người nhiễm mất đi niềm tin và cơ hội sống. Đã đến lúc cùng nhau xây dựng cộng đồng không kỳ thị để mọi người đều được sống trong một cộng đồng nhân ái, bao dung và không còn rào cản mang tên định kiến.

Mỗi hành động nhỏ đều có thể góp phần thay đổi nhận thức xã hội. Khi chúng ta ngừng sợ hãi, ngừng phán xét, người nhiễm HIV sẽ có thêm sức mạnh để sống tích cực, tuân thủ điều trị và chung tay cùng cộng đồng./.